Symposium Politiek Debat: “Doe eens normaal, man!” Persoonlijke aanvallen in politieke debatten in Leiden op 25 januari 2019.

Aan het begin van de tweede dag van de Algemene Politieke Beschouwingen 2018 sprak Kamervoorzitter Arib haar collega-Kamerleden vermanend toe. Aanleiding daartoe was de toon van het debat in de Tweede Kamer van de dag ervoor. Arib had naar aanleiding daarvan veel reacties uit de samenleving ontvangen. Letterlijk zei zij:

“Mensen ergeren zich ontzettend aan het taalgebruik en de manier waarop wij met elkaar omgaan. Zij vinden het taalgebruik grof en hard. Het debat mag op het scherpst van de snede worden gevoerd, fel en kritisch, maar dat kan ook zonder persoonlijk te worden. Het is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om met respect met elkaar om te gaan. En het aanzien van de Kamer zijn wij allemaal, 150 Kamerleden.”

De kritiek op de toon van het debat en met name op persoonlijke aanvallen daarin is niet nieuw. In de woorden van Arib klinkt de al eeuwenoude Nederlandse opvatting door dat in een politiek, en zeker in een parlementair, debat men zich dient te beperken tot het zakelijk wisselen van argumenten zonder al te veel retorisch vuurwerk en rumoer. De redenen voor de afkeer van dat laatste hebben zich door de eeuwen heen wel ontwikkeld. In de negentiende eeuw vond men rumoer en persoonlijke aanvallen met name onfatsoenlijk, in het interbellum onparlementair en onbeschaafd, in de naoorlogse tijd vooral ondemocratisch.

Maar welke normen en conventies voor politieke debatten worden nu precies geschonden met die persoonlijke aanvallen? En is in het licht van die normen en conventies elke persoonlijke aanval uit den boze in een politiek debat? Politiek gaat immers vaak over het vertrouwen in politici en dat vertrouwen moet ter discussie kunnen worden gesteld, zodat de grens van wat als een (on)geoorloofde persoonlijke aanval geldt, nogal kan verschuiven. Bepaalde vormen van aanval op de persoon kunnen dus functioneel en geoorloofd zijn. De vraag waar de grens ligt is echter niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Net zoals het geval is bij vele andere (talige) activiteiten in andere contexten zijn de meeste normen en conventies voor politieke debatten impliciet, in hoge mate cultureel bepaald en over een lange periode geleidelijk ontstaan en ook nog eens aan verandering onderhevig. Je moet dus met andere woorden via empirische analyse van politieke debatten door de jaren heen erachter zien te komen welke normen en conventies er gelden of golden en hoe die zich in de loop der tijd hebben ontwikkeld.

Doel van het symposium is bij te dragen aan de beschrijving en verklaring van de plaats, de functie en de waardering van persoonlijke aanvallen in politieke debatten vanuit zowel een politiek-historisch als een taalwetenschappelijk perspectief.

Sprekers

Khadija Arib (Voorzitter Tweede Kamer), Ton van Haaften (Universiteit Leiden), Carla Hoetink (Radboud Universiteit), Henrike Jansen (Universiteit Leiden), Maarten van Leeuwen (Universiteit Leiden), Jouke Turpijn (UvA) en Henk te Velde (Universiteit Leiden)

Datum en tijd: Vrijdag 25 januari 2019  van 11:00 – 18:00 uur
Plaats: Oude Sterrewacht, Zaal B 104, Sterrenwachtlaan 11,  Leiden
Entree: Gratis

Aanmelden, volledig programma en meer info bij Universiteit Leiden: www.universiteitleiden.nl/