Democratische rechtsorde onder vuur

Het gaat goed met Nederland. De economie groeit, de werkloosheid daalt, de financiën lijken op orde. Gaat het dus ook goed met onze democratische rechtsorde?
Wie nauwkeurig kijkt ziet tekenen van verwaarlozing en sluipende uitholling. Die moeten worden tegengegaan. Minister van Staat Herman Tjeenk Willink doet een oproep om de vaak ongemakkelijke feiten onder ogen te zien, positie te kiezen, het debat aan te gaan en zelf grenzen te trekken. Alleen met een sterke democratische rechtsorde kunnen fundamentele problemen effectief worden aangepakt, nieuwe crises het hoofd geboden, en burgers en overheid op elkaar vertrouwen.

Na afloop van de lezing wordt Herman Tjeenk Willink geïnterviewd door Erik Wijnholds, hoofdredacteur van Dagblad van het Noorden.

Herman Tjeenk Willink (1942) verwierf in de loop der jaren als voorzitter van de Eerste Kamer en als vicepresident van de Raad van State de positie van boven de partijen staande adviseur van de regering. Hij was meermalen informateur van Nederlandse kabinetten, de laatste keer in 2017, bij de totstandkoming van kabinet-Rutte III. Sinds 2012 is Tjeenk Willink minister van Staat

Groter denken, kleiner doen

In 2018 deed Tjeenk Willink een oproep in zijn boek Groter denken, kleiner doen . De Nederlandse overheid raakte eind vorige eeuw in het voetspoor van de V.S. en Groot-Brittannië in de ban van het neoliberale managementdenken: de BV Nederland was geboren. Het overheidsapparaat raakte ermee doordrenkt: in de rechtspraak ging men het aantal vonnissen per dag tellen, in de zorg het aantal patiënten dat per uur kan worden afgewerkt, in het onderwijs de aantallen, cijfers en scores. Voor bezinning, aandacht en echte zorg kwam steeds minder tijd.

Tjeenk Willink in interview in Dagblad van het Noorden (5 mei 2019): “Wat ik nu zeg, zeg ik al sinds de jaren tachtig, maar respons in Den Haag bleef uit. Het paste niet in het bedrijfsmatige denken en de bijbehorende managementtaal. Vanaf het begin kreeg ik wel respons van professionals op de werkvloer en van lokale bestuurders. Ze vonden het heel herkenbaar”.

Tjeenk Willink heeft zijn hoop gevestigd op deze professionals en bestuurders. Ze zijn in staat voor de ontbrekende tegenmacht te zorgen tegenover de overheid en de markt. “Het moet van beneden naar boven. Maar de tegenmacht van professionals heeft het moeilijk: ze zijn vaak rechtspositioneel de zwakste partij. Als ze individueel opereren, wat ik sowieso niemand aanraad, zijn ze extra kwetsbaar.
En ze denken vaak nog te hiërarchisch, de verandering wordt van bovenaf verwacht Als ze de straat opgaan om te demonstreren maken ze zich daarmee eigenlijk afhankelijk van de politici. En die politici zijn onderdeel van het stelsel dat veranderd moet worden, dus dat gaat ze niet lukken. Die politici hebben een tegenwicht nodig dat hen dwingt hun eigen functie te hervinden. Weglopende kiezers blijken daarvoor onvoldoende te zijn.
De politiek heeft te lang te weinig naar de praktijk beneden gekeken. De belangstelling van politici voor uitvoerbaarheid en de uitvoering van beleid is buitengewoon gering. Het zijn geen idioten die idiote maatregelen nemen, was dat maar zo. Bijna elke overheidsmaatregel is op zich in principe rationeel, alleen is het totaal vaak onwerkbaar en irrationeel”.

Datum en tijd: Woensdag 8 mei 2019, van 20:00 – 21:30 uur
Plaats: Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Entree: € 4,- / € 2,- met SG-pas / gratis voor studenten

Bestellen kaarten en meer info op site van Studium Generale, Groningen: https://sggroningen.nl

De lezing is georganiseerd i.s.m. Dagblad van het Noorden