Levendig WEP-congres over waardering en erkenning politie

Hoe krijgt de politie meer waardering en erkenning.  Waarom is dat nodig en hoe organiseer je die waardering en erkenning? Tijdens het jaarcongres van Stichting WEP op 1 november 2013 gaven diverse (oud)politiemedewerkers en deskundigen hun visie. Er is nog veel stof voor discussie, zo bleek tijdens het congres. Ik maakte het volgende verslag van de bijeenkomst.

Inleiding
De stichting heeft tot doel de waardering en erkenning voor het politiewerk en politiemensen te bevorderen. De samenleving kan niet functioneren zonder de politie die helpt, reguleert en waar nodig corrigeert. Daarvoor is echter draagvlak nodig vanuit diezelfde samenleving en daaraan lijkt het te ontbreken. Tenminste als je uitsluitend afgaat op de berichtgeving via de (social) media. Waardering en erkenning hebben een interne kant (beroepseer, respect voor expertise, gezond organiseren, weerbaarheid, individuele veerkracht) en een externe kant (actief betrekken omgeving, relaties ontwikkelen, transparantie).

Mooie begrippen natuurlijk, maar hoe komen ze tot leven binnen en buiten de politiewereld? Het politiegezag staat immers onder druk.
Politiemensen en andere hulpverleners worden tijdens en in hun werk regelmatig bespot, belaagd, bedreigd en zelfs gewelddadig aangevallen door agressieve mensen uit een samenleving die tegelijkertijd verwacht en zelfs eist dat de politie hard optreedt tegen hufterig en agressief gedrag. Steeds meer
partijen komen op het speelveld om de samenleving veiliger te maken.
De “spelers” worden mondiger, zij stellen meer en zwaardere eisen aan elkaar, aan de samenleving en daarmee tevens aan de politie. Het politiewerk wordt steeds complexer. De politie wordt gezien als een verlengstuk van politiek en bestuur. Frustraties die onder meer voortkomen uit bezuinigingen, hoge verkeersboetes en andere maatregelen worden botgevierd op de politie.

Select gezelschap
In de ochtendsessie kwamen mensen uit verschillende takken van het politieberoep aan het woord.
Bart Weijdenberg – Wijkagent en animator bij de opzet van een succesvolle Buurtpreventievereniging (http://bpvbart.wordpress.com);
Jouke de Jong – Chef Zware Criminaliteit bij de politie-eenheid Amsterdam, voorman van de VDV-beweging van vernieuwers en andersdenkenden binnen de politie;
Ries Straver – Voormalig korpschef, medeauteur van Politie in verandering, thans werkzaam aan het Lectoraat Gebiedsgebonden Politie van de Politieacademie;
Filmmaker/filosoof Jurriën Rood, auteur van o.a. het onderzoeksrapport Wat is er mis met Gezag?;
Pier Eringa, voormalig korpschef en gemeentesecretaris, thans voorzitter van de Raad van Commissarissen van het Albert Schweitzerziekenhuis te Dordrecht;
Bob Hoogenboom, hoogleraar Politie en Veiligheidsstudie aan de VU te Amsterdam.

Een zeer select gezelschap, maar wel uiterst breed geöriënteerd. Zij namen het politiewerk en de daaraan gekoppelde waardering en erkenning, kritisch onder de loep. Volgens enkele sprekers werden mooie initiatieven soms de grond ingeboord, hier en daar leidden ze tot volledig uitgewerkte en toegepaste projecten. Interessant was te vernemen welke verschillen er zitten tussen de hiërarchische cultuur binnen de politie en bijvoorbeeld de organisatie van een ziekenhuis. De politie zou haar minister veel te “groot” maken, terwijl in een ziekenhuis medewerkers vaak niet eens de naam van de minister kennen.

Straatgezag
Wat te denken over de tegenstrijdige opvattingen over straatgezag van de politie? Je hoort veel over de teloorgang van het straatgezag, terwijl andere geluiden aantonen dat dit lang niet overal het geval is. Het geweldsmonopolie kwam aan de orde in relatie tot de essentie van het politieberoep. Dit monopolie bepaalt ook het gewelddadige gezicht van de politie (M.E.), terwijl daar recht tegenover staat de overlegvoerende en vriendelijke gebiedsgebonden wijkagent.

Workshops
Na de lunch volgden verdieping en uitwerking van de verschillende perspectieven in workshops. Die werden verzorgd door:

Annika Smit, onderzoekscoördinator bij het programmabureau Professionele Weerbaarheid:
Jurriën Rood, filmmaker en filosoof;
Bart Slagmolen, adviseur High Reliability Organizing en Mindful Organiseren;
Pierre van Amelsvoort, specialist in het sociotechnisch ontwerpen en veranderen van organisaties.

Talrijke ideeën
Al snel werd duidelijk dat het niet vanzelfsprekend is dat de samenleving altijd blij is met de politie en dat binnen de organisatie machten bestaan die een gezond en plezierig werkklimaat soms in de weg staan of frustreren. Tegelijkertijd ontstaan er binnen de organisatie talrijke ideeën om professioneel, transparant en organisatorisch beter voor de dag te komen. Het gebiedsgebonden werk van de wijkagenten begint steeds meer positieve invloed te krijgen op de samenleving op kleine schaal. Gebruik van social media krijgt steeds meer vorm.

Constant conflict
Hiërarchie, systemen, bureaucratie, reorganisaties en misschien wel het belangrijkste, de waan van de dag, frustreren vaak de goedbedoelde processen om een soepel draaiende organisatie te creëren. Er is constant een conflict tussen enerzijds mensen die vast blijven hangen in oude patronen en anderzijds ambitieuze collega’s die voortgang binnen de ontwikkeling van werk en organisatie willen boeken. Deze discrepantie en de organisatievorm geven sommige collega’s een onveiligheidsgevoel. Men durft niet écht naar buiten te treden, terwijl er op de werkvloer en aan de koffietafel wordt geklaagd over dé organisatie.

Een van de conclusies van de sprekers was dat de volgorde waardering en erkenning eigenlijk andersom moest zijn. Eerst moet de politie worden erkend, pas daarna kan waardering volgen. Daarbij bestaat de indruk dat de hang naar erkenning en waardering te eenzijdig vanuit de politiewereld zélf wordt geëist. De samenleving eist dat de politie haar werk doet, anderzijds willen mensen niet lastig gevallen worden met hoge verkeersboetes en slachtoffer worden van de stroperige bureaucratie als er aangifte is gedaan.

Persoonlijke eindconclusie
Mijn persoonlijke eindconclusie was dat alles staat of valt met het wederzijdse verwachtingspatroon van de politie en samenleving. Tegelijkertijd heeft de politie ook bepaalde verwachtingen van zichzelf als organisatie. Politiek en bestuur handelen opportunistisch en dat leidt meer tot onrust dan dat het
oplossingen biedt voor de complexe problematiek waarmee de politie te maken heeft. Iedereen heeft eigen verwachtingen. Hoe hoger die verwachtingen, des te zwaarder de teleurstellingen.

Volgens mij wordt één belangrijke essentie van het politieberoep uit het oog verloren. Dat is het simpele feit dat de politie handelt in ondergeschiktheid aan het bevoegde gezag (art. 3 Politiewet). De politie zou deze wettelijke onderbouwing van het politiewerk veel meer naar buiten moeten dragen. Vooral op de momenten dat de media bovenop incidenten zit en vanuit een sensatiezucht het optreden aan de kaak stelt. In plaats van met opgeheven hoofd en vanuit eergevoel te spreken over het optreden, schiet men vrij snel in de verdediging of laat men zich vrij gemakkelijk piepelen door journalisten en verslaggevers.

Leiding Nationale Politie afwezig
Bij de afsluiting moest echter worden geconstateerd dat de leiding van de Nationale Politie had geschitterd door afwezigheid. Diezelfde leiding gebruikt grote woorden als het gaat om beroepseer, erkenning, waardering en ondersteuning van de medewerkers in het veld. Het zou een mooi steuntje in de rug van iedere deelnemer zijn geweest, wanneer Gerard Bouman of diens plaatsvervanger achter het katheder had gestaan.

Volgend jaar beter. De stichting WEP is nog erg jong en moet nog groeien. Dit was pas het tweede jaarlijkse congres. Tenslotte lijkt het mij een goede zaak dat bij het volgende congres ook de stichting Beroepseer aanwezig is.

Voor meer informatie over de stichting WEP: www.wep.nu

Jacques Smeets, oud-politieman, auteur van De Blauwe Diender
www.deblauwediender.nl