Perestrojka in de zorg?

De debatavond georganiseerd door het actiecomité van huisartsen Het Roer moet Om op 10 juni 2015 in de Rode Hoed in Amsterdam^*) was een erg interessante avond, waaruit bleek dat zowel de verzekeraars als de minister beginnen te bewegen. Er leek zich gisterenavond een nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling af te tekenen tussen zorgverzekeraars en zorgverleners. Dit was het meest duidelijk bij het onderwerp kwaliteit. Het lijkt erop dat de verzekeraars bereid zijn de kwaliteit van de zorg over te laten aan de beroepsgroep. Ze beginnen in te zien dat ze de door de politiek aan hun opgelegde doelstelling van kostenbesparing alleen zullen kunnen halen als ze de verantwoordelijkheid van de zorgverleners voor de kwaliteit van de zorg respecteren.

Bron van professionele eigenwaarde

Directeur Zorginkoop Achmea, Olivier Gerrits vertelde over het project spiegelinformatie huisartsen. Hierbij geeft Achmea huisartsen inzicht in het zorggebruik van hun patiëntenpopulatie ten opzichte van andere huisartsenpraktijken. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling huisartsen te straffen die meer voorschrijven of meer doorverwijzen, maar hierover het gesprek aan te gaan en hiervan te leren. Het goede hiervan is dat de huisarts wordt aangesproken op een van de belangrijkste drijfveren van echte professionals: het steeds beter willen worden in een complexe vaardigheid. Dit kunnen leren en ontwikkelen is de bron voor professionele eigenwaarde en daarmee voor intrinsieke motivatie. Zie daarover mijn boek Beroepstrots. Een ongekende kracht (2009)^**).
Achmea verbindt geen consequenties – lees sancties – aan de uitkomsten, en deelname aan het project is vrijwillig. Huisartsen gebruiken de data ook voor intervisie. Zo blijft de huisarts verantwoordelijk voor de kwaliteit, wordt uitgenodigd daarover te reflecteren en het resultaat is dat de zorgverzekeraar uiteindelijk daardoor kan besparen op de kosten. Achmea zegt met de spiegelinformatie vijftien miljoen te hebben bespaard in 2013. Ook andere zorgverzekeraars lijken deze beroepstrotsfilosofie ontdekt te hebben. Nu komt het erop aan deze ook systematisch te gebruiken als leidraad voor een nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling tussen zorgverzekeraars en zorgverleners. Dat zal ook vertaald moeten worden in een andere wettelijke positionering van zorgverleners en zorgverzekeraars.

Kafkaëske verplichtingen onbekend bij bazen zorgverzekeraars

Verder bleken de zorgverzekeraars bereid mee te gaan werken aan vergaande beperking van alle administratieve rompslomp. Hierbij viel mij op dat de heren bazen zorgverzekeraars niets leken te weten van alle kafkaëske verplichtingen waar ze de huisartsen al jaren dag in dag uit mee lastig vallen. Het boekje Help! de dokter… dat het actiecomité heeft uitgebracht staat vol met voorbeelden daarvan. Maar onder anderen Ab Klink van Zorgverzekering VGZ had in de pauze allerlei verhalen gehoord waarvan hij perplex stond. Daarmee drong zich het beeld op van een enorme kloof tussen de bestuursvoorzitters en de werkvloer bij de zorgverzekeraars. Hoe kan je leiding geven aan zo’n machtig bedrijf zonder dat je je werkelijk druk maakt over, en weet hebt van wat je medewerkers doen? Daar ben je toch verantwoordelijk voor?
Wat heeft de zinloze bureaucratie en de ook vaak bikkelharde opstelling van medewerkers van zorgverzekeraars niet aan demotivatie en geldverspilling veroorzaakt in de afgelopen jaren? Zorgverleners moeten zoveel mogelijk van hun tijd besteden aan zorg en niet aan formulieren. Als de verzekeraars hierin niet snel substantieel verbeteren, zal de verhouding tussen zorgverleners en verzekeraars onverminderd slecht blijven.

Heel voorzichtig positief

Tenslotte bleek dat de minister samen met de Autoriteit Consument en Markt (ACM) op zoek gaat naar mazen in de mededingingswetgeving om het mogelijk te maken dat groepen huisartsen kunnen ‘onderhandelen’ over contracten met verzekeraars. Ze wilde niet al toezeggen dat ze de huisartsen uit de mededingingswetgeving zou gaan halen, omdat ze het wilde laten afhangen van de mazen die mogelijk wel/niet gevonden kunnen worden. Hier zit nog ruimte. Chris Oomen van DSW was de enige verzekeraarsbaas die vond dat de huisartsen subiet uit de mededingingswetgeving moesten worden gehaald. Het inkomen van huisartsen is verregaand vastgelegd en daarom is het absurd hen te zien als ondernemers.

De actiegroep Het Roer moet Om had aangegeven dat zij per 1 oktober 2015 zou gaan bekijken of op hun hoofdpunten er voldoende zou zijn veranderd. Zo niet dan gaat de actie door. Schippers heeft die datum overgenomen en gaat met alle partijen rond de tafel zitten om de hoofdpunten van Het Roer moet Om te gaan aanpakken. Zorgverzekeraars schuiven ook aan. Zij kregen tijdens het debat enkele tikken uitgedeeld van de minister.

Is er sprake van een perestrojka in de zorg? Ik ben heel voorzichtig positief. Ik had  in dagblad Trouw van 3 juni 2015 minister Schippers opgeroepen zich ten aanzien van de beroepsgroep meer op te stellen zoals collega minister Bussemaker van Onderwijs. Geef meer vertrouwen aan de zorgprofessional, net zoals Bussemaker dat geeft aan docenten. En dat is eigenlijk wat er gisteren gebeurde. Dus wie weet.

Een aantal stevige aantekeningen

Maar daarbij passen wel een paar hele stevige aantekeningen. Eén zwaluw maakt nog geen zomer, is hier meer dan ooit op van toepassing.
Ten eerste gaat het hier uitsluitend om de huisartsen. Alle andere beroepsgroepen in de zorg die even veel of nog meer last hebben van zorgverzekeraars zijn gisteren niet bediend. Ze kunnen mogelijk profiteren van deze virtuele lente, maar dat is niet zeker. Daarbij komt dat sommige cruciale thema’s in de agenda van Het Roer moet Om ontbreken zoals het belangrijke thema van de privacy dat in de GGZ cruciaal is.

Ten tweede moeten het actiecomité en de huisartsen die het manifest hebben ondertekend zich dondersgoed blijven realiseren dat de virtuele lente er is gekomen door enorme, publicitaire druk en het zeer slechte imago dat de verzekeraars inmiddels hebben gekregen onder zorgverleners en patiënten. Bij de minister zal meespelen het PGB-debacle en het schipbreuk van haar wetsvoorstel inzake de beperking van de vrije artsenkeuze. De goodwill voor VWS is niet bepaald groter geworden in het afgelopen half jaar. Als de druk minder wordt, is het de vraag of deze constructieve opstelling van minister en zorgverzekeraars blijft.

Ten derde is het (daarom) van belang dat de minister en de zorgverzekeraars op korte termijn ook laten zien dat ze hun autoritaire gedrag willen laten varen. De minister heeft een wetsontwerp klaar liggen waarin ze zorgverleners die geen contract willen sluiten met zorgverzekeraars, in het hok wil krijgen door overschrijdingen in haar begroting vooral op hen te verhalen. Als er werkelijk een lente gaat aanbreken, zullen er veel minder zorgverleners een contract weigeren.
Het hangt ervan af of de minister en de verzekeraars werkelijk willen gaan sturen op de beroepstrots en beroepseer van de zorgverleners. Zo’n macaber zwaard van Damokles werkt averechts en past niet in de virtuele lente die zich gisteren leek aan te kondigen. Dat wetsontwerp kan de minister dus maar beter zo spoedig mogelijk intrekken.

Peter de Groof van ‘Het roer moet om’

Tenslotte moet het actiecomité in de komende gesprekken zich ook vooral richten op het aanpassen van de hardware. Goede wil en mooie worden – software – moeten worden omgezet in de bereidheid de wettelijke grondslag van het stelsel ook aan te passen waar dat nodig is. Bijvoorbeeld: als de zorgverzekeraars zich niet meer met kwaliteit willen gaan bemoeien, maar het leren en de intervisie van zorgprofessionals willen faciliteren, dan zou het goed zijn dat de omschrijving van hun formele rol ook wordt aangepast; en als er onvoldoende mazen in de mededingingswetgeving gevonden zijn, dan moet de minister ook bereid zijn om de huisartsen – en andere zorgverleners – daaruit te halen.

Bij de komende gesprekken kan helpen als men een gemeenschappelijke visie deelt. Het zal niet erg verrassend zijn dat ik suggereer dat men het beste de beroepseer van de zorgverleners als stip op de horizon kan nemen. Die beroepseer is direct verbonden met het willen leveren van de best mogelijke zorg aan patiënten. Als de partijen gezamenlijk willen toewerken naar het honoreren en faciliteren van beroepseer, zal de kwaliteit van de zorg in Nederland nog beter worden.

^Noten
*) Aanwezig waren Minister Schippers van Volksgezondheid, vertegenwoordigers van de vereniging van zorgprofessionals VvAA,  de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV), Nederlands Huisartsengenootschap (NHG), Eerstelijnsorganisatie Ineen, VPHuisartsen, woordvoerders gezondheidszorg van verschillende politieke partijen en zorgverzekeraars, alsmede, de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), Autoriteit Consument & Markt (ACM) en Stichting Beroepseer.
^**) Beroepstrots. Een ongekende kracht, onder redactie van Thijs Jansen, Gabriël van den Brink en Jos Kole, uitgeverij Boom, 2009: https://beroepseer.nl/beroepstrots/

Onderzoek: Vertrouwen in zorgverzekeraars nog lager dan bij verzekeraars: www.amweb.nl/7742/onderzoek-vertrouwen-in-zorgverzekeraars-nog-lager-dan-bij-verzekeraars

Miljoenenbesparing door spiegelinformatie huisartsen: www.medischcontact.nl

LVVP: ‘Schippers dwingt tot wurgcontracten met verzekeraars’: www.zorgvisie.nl

Gesproken column van Marc Chavannes op het nationale Debat Het roer moet om, 10 juni 2015:www.hetroermoetom.nu

Actiecomité Het roer moet om naar Tweede Kamer met Manifest van de bezorgde huisarts en boekje Help! de dokter…, Groepsblog Beroepseer, 3 juni 2015: https://beroepseer.nl

Interview met Thijs Jansen in Trouw: Kabinet vertrouwt de leraar wel, maar de dokter niet, Groepsblog Beroepseer, 3 juni 2015: https://beroepseer.nl/blogs

Compilatie van het debat Het roer moet om, Vimeo; duur 16 minuten: https://vimeo.com/130922681 (Niet meer beschikbaar)

U P D A T E

Huisartsen, zorgverzekeraars en patiënten hebben op 5 oktober 2015 een akkoord gesloten op de drie hoofdthema’s van de protestbeweging onder huisartsen ‘Het roer moet om’. De huisartsen krijgen minder bureaucratie en gelijkwaardigere contractonderhandelingen en er komt beter zicht op de geleverde kwaliteit.
Zie ‘Het roer moet om’ bereikt akkoord, Medisch contact, 5 oktober 2015: www.medischcontact.nl