Gezagsdragers
Gezag wordt bepaald door twee partijen, niet achtereenvolgens maar tegelijk (synchroon).
Tijdens het lezen van het hoofdstuk van Gabriël van den Brink (Hoe het gezag uit Nederland verdween en…weer terugkwam) uit het boek Gezagsdragers vielen mij dingen op die ik zag als natuurlijke wetmatigheden. Gabriël stelt o.a. dat tendensen als minder tolerantie voor afwijkend gedrag, meer nadruk op nationale waarden en een verlangen naar een sterk leiderschap, in haast alle Europese landen merkbaar zijn. Hij schrijft vervolgens dat we doen alsof de belangstelling voor leiderschap, gezag en krachtig optreden alleen begrijpelijk is in reactie op een extern probleem of gevaar.
Op zich lijkt dit een logische gedachtegang, want zo zien wij de werkelijkheid dagelijks aan ons voorbijtrekken. Gabriël gaat echter verder in zijn redenering door zich vervolgens de vraag te stellen: “Maar wat als die belangstelling nu van binnen komt? Kunnen wij ons voorstellen dat die interesse ook groeit in een samenleving die modern, tolerant en democratisch is? Sterker nog: “Zou het kunnen dat de belangstelling voor leiderschap, gezag en krachtig optreden groeit, juist omdát de moderne samenleving open, tolerant en democratisch is?”
Je zou denken dat in een land waar een moderne samenleving open, tolerant en democratisch is, geen sterke behoefte is aan sterk leiderschap, dat mensen tolerant zijn voor afwijkend gedrag en niet zo’n grote nadruk zullen leggen op nationale waarden. Hier is sprake van een schijnbare tegenstelling.
Wanneer jij je verdiept in de esoterische psychologie (in wezen de natuurlijke tegenpool van de moderne wetenschap) dan begrijp je dat werkelijkheden ook beschouwend bekeken en geïnterpreteerd kunnen worden. Dan behoeft er geen wetenschappelijk bewijs geleverd te worden, in dat geval gaat het om persoonlijke beleving, zonder er waardeoordelen over uit te spreken. Je leert in elk geval de dingen vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Juist dat is wat het Sociaal en Cultureel Planbureau te weinig doet. Haar onderzoeken en enquêtes zijn bijna uitsluitend gebaseerd op modern wetenschappelijk onderzoek.
Daarbij komt dat dit Planbureau al meer dan veertig jaar de volgende stelling aan het volk voorlegt: Wat we nodig hebben is minder wetten en instellingen maar meer moedige, onvermoeibare en toegewijde leiders waar het volk vertrouwen in kan hebben. Uit de statistische gegevens over die periode blijkt dat, na een lange periode van daling van de behoefte aan moedige leiders sinds 2005 diezelfde behoefte opmerkelijk stijgt en inmiddels op een hoger niveau uitkomt dan bij het begin van de enquête, veertig jaar geleden.
Dat zou inderdaad kunnen betekenen dat de belangstelling voor leiderschap, gezag en krachtig optreden groeit, juist omdát de moderne samenleving open, tolerant en democratisch is. In wezen gaat het dus om de mensen binnen die samenleving. Zij bepalen uiteindelijk wat er in de statistieken tot uiting komt. Dat betekent dat mensen gedurende een periode in hun denken en handelen veranderen. Het lijkt mij wezenlijk van belang dat de mensen tijdens een enquête gevraagd wordt waaróm ze veranderd zijn en niet alleen dát ze veranderd zijn. Beweegredenen en motieven komen voort uit de persoonlijke ontwikkeling van mensen, eventueel aangemoedigd door prikkels van buitenaf. Datzelfde geldt uiteraard ook voor de gezagsdragers, ook zij zullen persoonlijke beweegredenen hebben om te veranderen.
Wanneer er dus een extern probleem ontstaat, b.v. een conflict tussen relschoppers en de politie, dan zullen we ook de interne problematiek van de betrokkenen moeten begrijpen. Dan hoeven wij tenminste niet meer te doen alsof de belangstelling voor leiderschap, gezag en krachtig optreden alleen begrijpelijk is in reactie op het externe probleem. Hier is sprake van een natuurlijke wetmatigheid, die alleen zichtbaar wordt als je beseft dat beide tegenpolen evenveel bestaansrecht hebben en elkaar in evenwicht houden. Wanneer je de ene pool voedt, voedt je evenredig diens tegenpool.
Hoe harder je tegen een muur duwt, des te harder is de weerstand.
Jacques Smeets