Op weg naar aandachtsvolle residentiële jeugdzorg. Waar wachten we nog op?

Vrijwel alle partijen binnen de jeugdzorgsector zijn het eens dat repressief en handelingsverlegen werken onwenselijk en zelfs schadelijk is voor jeugdigen binnen de residentiële jeugdzorg. Hoewel initiatieven die een andere werkwijze voorstaan breed worden toegejuicht, blijkt de benodigde transformatie nog onvoldoende in gang gezet. Daarom verricht Stichting Beroepseer in samenwerking met en in opdracht van Stichting Het Vergeten Kind een verkennend onderzoek naar de blokkades die aandachtsvolle residentiële jeugdzorg in de weg staan.

Achtergrond project

Begin 2024 ontstond er een heftig publiek debat over de kwaliteit van de gesloten jeugdzorg naar aanleiding van het inspectierapport Onvoldoende passende hulp in de JeugdzorgPlus en het onderzoeksrapport Eenzaam gesloten. Onderzoek naar de ervaringen van jongeren met ZIKOS.  Deze alarmerende en verontrustende rapporten sluiten aan bij de waarschuwingen die al jaren worden afgegeven door jeugdzorgdeskundigen over de schadelijke effecten van repressieve behandeling van jeugdigen binnen de residentiële jeugdhulp.[1] De ontstane maatschappelijke onrust leidde tot Kamervragen en mondde uit in een debat in de Tweede Kamer over de gesloten jeugdzorg.[2]  Meerdere onderzoeken laten zien dat de meeste kinderen geen passende hulp krijgen binnen de gesloten jeugdzorg en er juist meer beschadigd uit komen.[3] Ook wat betreft overige vormen van residentiële jeugdhulp bestaan er zorgen over in hoeverre er passende hulp aan jeugdigen wordt geboden.

De problemen in de residentiële jeugdzorg leiden ertoe dat professionals lang niet altijd (kunnen) werken in overeenstemming met hun beroepseer. Zij kunnen dan niet doen wat écht nodig is in het belang van de jeugdige.[4] Zo kan een gebrek aan liefdevolle aandacht en passende hulp onder meer leiden tot het verlies van vertrouwen tussen jeugdigen en jeugdzorgprofessionals en tussen de familie van jeugdigen en jeugdzorgprofessionals. Het tragische gevolg daarvan is dat kwetsbare jongeren, die vaak de meest intensieve en gespecialiseerde zorg nodig hebben, niet de hulp krijgen die ze nodig hebben.

Doel project

Wat staat het starten met aandachtsvolle jeugdzorg binnen instellingen in de weg? De residentiële jeugdzorg in Nederland kan enorm worden verbeterend als we er in slagen jeugdzorgprofessionals binnen een vertrouwensrelatie aandachtsvolle jeugdzorg te laten bieden aan kinderen/jeugdigen. De constatering dat deze ontwikkeling onvoldoende van de grond komt laat zien dat er blokkades zijn binnen gemeenten, jeugdzorgorganisaties, de beroepsgroepen/beroepsverenigingen en bij  jeugdzorgprofessionals die de transformatie in de weg staan.

Het hoofddoel van dit project is dan ook om te komen tot een gedegen analyse van de blokkades die aandachtsvolle zorg binnen de residentiële jeugdzorg in de weg staan.  Naast een probleemanalyse heeft het project ook tot doel vruchtbare alternatieven te verkennen die de blokkades zouden kunnen beslechten. Denk hierbij aan concrete alternatieven en praktijken. Het project kent de volgende hoofvraag: Welke blokkades staan aandachtsvolle residentiële jeugdzorg in de weg en hoe kunnen deze blokkades worden doorbroken?

De verkennende analyse die de centrale vraag van het project moet gaan beantwoorden bestaat uit een desk study (literatuuronderzoek) en een aantal groepsgesprekken met deskundigen en actoren (kwalitatief onderzoek) zoals jeugdzorgprofessionals, ervaringsdeskundigen, wethouders/beleidsmakers, vertegenwoordigers van beroepsverenigingen en wetenschappers. De opbrengsten van de analyse worden vastgelegd in een bondige publicatie. Bij de verkennende analyse en de beantwoording van de hoofdvraag staat het perspectief van het kind/de jeugdige en het perspectief van de jeugdzorgprofessional steeds centraal. In die relatie moet de aandachtsvolle jeugdzorg immers tot stand komen.

Meer weten?

Neem contact op met projectcoördinator Gerard van Nunen via g.vannunen@beroepseer.nl

Beroepseer en de jeugdzorg

In 2018 publiceerde Stichting Beroepseer het boek: Echt doen wat nodig is. Pleidooi voor kleinschalige effectieve jeugdhulp 

In 2021 publiceerde Stichting Beroepseer in samenwerking met FNV het Manifest De Jeugdsprong

Bronnen

[1] Rapport Jason en opnamestop Zikos afdelingen in de gesloten jeugdzorg – Zorg&Sociaalweb

[2] ‘Teleurstellend debat gesloten jeugdhulp in Tweede Kamer’ – Zorg&Sociaalweb

[3] ‘Teleurstellend debat gesloten jeugdhulp in Tweede Kamer’ – Zorg&Sociaalweb en Petitie voor einde gesloten jeugdzorg ruim 133.000 keer getekend – GGZ Totaal

[4] Naar de titel van het boek: Écht doen wat nodig is. Pleidooi voor kleinschalige effectieve jeugdhulp (Graas e.a., 2018)