Onderzoek van Stichting Het Vergeten Kind en Stichting Beroepseer: “Meer aandacht, minder regels: nieuwe koers noodzakelijk voor residentiële jeugdzorg.”

Kinderen die niet thuis kunnen wonen, krijgen in de residentiële jeugdzorg niet dat wat ze écht nodig hebben: echte aandacht, stabiliteit en professionals die hen zien, horen en waarderen. Dit blijkt uit onderzoek van Stichting Het Vergeten Kind en Stichting Beroepseer. Dit onderzoek brengt in beeld waarom aandachtsvolle residentiële zorg zo moeilijk van de grond komt, terwijl vrijwel iedereen binnen de sector het belang ervan onderschrijft. Het onderzoek wijst op urgente systeem- en werkvloerproblemen én biedt hoopvolle oplossingsrichtingen.

Het onderzoek baseert zich op gesprekken met 45 deskundigen: ervaringsdeskundigen, professionals, bestuurders van instellingen, beleidsmakers en wetenschappers. Drie concrete vragen worden beantwoord: Wat is aandachtsvolle residentiële jeugdzorg? Welke blokkades staan aandachtsvolle residentiële jeugdzorg in de weg? Hoe kunnen deze blokkades worden doorbroken?

Wat is aandachtsvolle residentiële jeugdzorg?
Een belangrijke constatering is dat aandachtsvolle residentiële jeugdzorg over veel meer gaat dan de schaal van de leefgroep of de organisatie. Op basis van de gesprekken met deskundigen stelt het onderzoek de volgende definitie vast: Aandachtsvolle residentiële jeugdzorg houdt in dat een pedagogisch medewerker vanuit professionele nabijheid het kind oprechte positieve aandacht geeft binnen een duurzame vertrouwensrelatie. Het kind voelt zich gezien, gehoord en gewaardeerd. Er zijn 6 onmisbare voorwaarden om tot deze aandachtsvolle residentiële jeugdzorg te komen: 1) een positieve grondhouding: het kind zien als uniek individu met talenten en mogelijkheden, 2) een stabiel team van professionals, 3) een stabiele woonplek waar het kind kan blijven zolang het nodig is, 4) aandacht voor de ondersteuning van de professional, 5) de actieve betrokkenheid van het sociale netwerk, in het bijzonder de ouders, 6) een kleinschalige leefgroep dat voelt als een thuis midden in de wijk, in ‘het normale leven.’

Grote blokkades in systeem en praktijk
Het rapport signaleert ernstige systeemblokkades zoals:

• het veelvuldig doorplaatsen van kinderen, wat duurzame relaties ondermijnt;
• een financieringssysteem gericht op kostenbeheersing in plaats van kwaliteit;
• een gebrek aan overkoepelende visie en samenwerking tussen gemeenten en aanbieders;
• en een overdaad aan administratie die ten koste gaat van tijd en aandacht voor kinderen.

Daarnaast zijn er professionele blokkades die het werk van jeugdzorgprofessionals bemoeilijken:

• een gebrekkige reflectie- en leerstructuur binnen teams;
• een hoge werkdruk en personeelsverloop;
• te weinig zeggenschap voor kinderen en ouders;
• Professionals die niet durven te handelen terwijl dat wel nodig is.

Tijd voor verandering
Over de volle breedte van het veld – van ervaringsdeskundigen tot bestuurders – zijn er betrokken mensen die het eens zijn over de noodzaak van verandering. En er zijn goede voorbeelden van praktijken waarin wél volop ruimte is voor aandacht, nabijheid en samenwerking. De oplossingen zijn voorhanden maar vragen om bestuurlijk lef. Het onderzoeksrapport laat op basis van de groepsgesprekken en interviews met deskundigen zien wat er concreet nodig is om de blokkades te doorbreken. Een aantal van deze verbeterpunten zijn:

1. Zorg voor langjarige en stabiele financiering (bijvoorbeeld via beschikbaarheidsfinanciering);
2. Ontwikkel een gedeelde inhoudelijke visie en betere samenwerking tussen gemeenten en aanbieders;
3. Faciliteer een cultuur van reflectie: intervisie en supervisie;
4. Herwaardeer het werken in de residentiële jeugdzorg.

“Het onderzoek is een uitnodiging aan iedereen die betrokken is bij de residentiële jeugdzorg om samen de randvoorwaarden te creëren waardoor aandachtsvolle zorg vanzelfsprekend wordt. Want kinderen mogen niet de dupe zijn van systeem- en werkvloerproblemen. Als we het voor de relatief kleine groep kinderen die echt niet meer thuis kunnen wonen goed doen, dan hebben ze daar hun hele leven profijt van.”, aldus Margot Ende-van den Broek, directeur Het Vergeten Kind.

Heb je vragen of wil je meer informatie over het onderzoek? Stuur een bericht naar Gerard van Nunen (g.vannunen@beroepseer.nl).

Download hier het onderzoeksrapport.