De ambtenaar wordt geacht zijn werk goed te doen. De ambtenaar is een vakman of vakvrouw, senior of junior, frontlijnwerker, beleidsmaker, uitvoerende, toezichthouder, ondersteuner of leidinggevende, werkzaam bij het rijk, de gemeente, de provincie of een waterschap. Deze ambtenaren zijn het visitekaartje van de overheid. De burger verwacht van de ambtenaar niet alleen efficiëntie, betrouwbaarheid, duidelijkheid en dienstbaarheid, maar ook rechtsgelijkheid en rechtszekerheid. Politieke bestuurders verwachten deskundigheid en loyaliteit.
Hoe houd je in het dagelijkse werk en in verschillende situaties het publieke belang voor ogen? Hoe weerstaat de ambtenaar de verleiding om moeilijkheden uit de weg te gaan? Zijn er grenzen aan loyaliteit? Wat doe je in geval van botsende meningen? Houd je je rug recht en ga je staan voor je taak? Doe je je mond open?
Beroepseer heeft te maken met intrinsieke motivatie, moreel verantwoordelijkheidsbesef en professionele ruimte. Minister Veerman heeft eens gezegd: “Een verantwoordelijk mens is zijn vrijheid waard”. Vrijheid in de zin van ruimte krijgen om het werk vakkundig te doen en tegelijkertijd te voldoen aan morele normen.
Om samen te kunnen werken is het nodig het werk op elkaar af te stemmen. Doel, idealen en maatstaven van de organisatie of afdeling mogen niet door hoge werkdruk en allerlei maatregelen zoals afslanking en flexibilisering uit het oog verloren worden. Er dient ruimte en tijd te zijn voor afstemming en voor het onderhouden van de beroepseer van de ambtenaar.
Goed Werk-gereedschap voor ambtenaren
Met de Routekaart gaan we met hulp van gereedschap bepalen wat goed werk voor ambtenaren is en uitvinden hoe het werk op elkaar afgestemd kan worden. Voorbeeld is de Good Work Toolkit, ontwikkeld door professor Howard Gardner en zijn medewerkers aan de Harvard universiteit in de V.S. Het gereedschap of de toolkit bestaat uit een boek met verhalen, opgaven, discussiethema’s en een reeks waardekaarten, en is bedoeld om gesprekken op gang te brengen, te inspireren en na te denken over de inhoud van goed werk. De verhalen in het boek zijn ontleend aan ware gebeurtenissen met als kern een dilemma waarmee professionals op de werkvloer geconfronteerd worden.
De Stichting Beroepseer werkt samen met het Good Work Project van Gardner en is bezig met een Nederlandse bewerking van de Good Work Toolkit, specifiek voor ambtenaren. De reeds bestaande toolkit wordt aangevuld met persoonlijke verhalen van ambtenaren en nieuwe opgaven worden toegevoegd. Verhalen en uitkomsten uit de ene bijeenkomst, worden meegenomen naar een volgende bijeenkomst.
Kenmerken van goed werk zijn: uitmuntend vakmanschap, morele verantwoordelijkheid en persoonlijke betrokkenheid. In de definitie van Howard Gardner: Excellent, Ethical and Engaged. Kort en bondig vertaald: Bekwaam, Betrouwbaar en Betrokken. Naast de kenmerken gaat het in het werk ook om persoonlijke waarden. Vallen deze samen met de professionele waarden?
Aan de hand van een set waardekaarten worden deelnemers aan de Routekaart aangemoedigd na te denken over hun persoonlijke en professionele waarden. Dat helpt om een nieuwe, eigentijdse taal te ontwikkelen voor het openbaar bestuur.
Daarbij staan de volgende vragen centraal:
– Wat is een goede ambtenaar? Wanneer doe je het goed?
– Wanneer is het werk moeilijk en hoe ga je daarmee om?
– Hoe neem je zelf verantwoordelijkheid voor wat je doet?
Het is de bedoeling dat de ambtenaren die meedoen aan de Routekaart de ontwikkeling ervan gaan beschouwen als hun eigen project. Aan het eind van de route hopen we op een groep enthousiaste ambassadeurs die nagedacht hebben over hun functioneren in het openbaar bestuur.
De Stichting Beroepseer bewaakt de kwaliteit van de route en draagt zorg voor de vormgeving en het eindresultaat. Daarbij wordt samengewerkt met de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur van de Universiteit van Tilburg die een inhoudelijke analyse maakt en het hele project evalueert.
Goed Werk Hub
De Goed Werk Hub – een initiatief van de Stichting Beroepseer – is een onafhankelijke plek waar beroepsbeoefenaren elkaar ontmoeten om te werken aan beroepskwaliteit. Iedere professional is er welkom om in een open en laagdrempelige sfeer nieuwe sector-overschrijdende verbindingen te leggen tussen mensen op de werkvloer, managers, bestuurders, politici en wetenschappers. Het is een plek om kennis, ervaring en ideeën uit te wisselen en elkaar te ondersteunen bij het ontwikkelen van goed werk.
Aan de hand van actuele casussen met een dilemma bepalen deelnemers hun waarden, onderzoeken zij hun morele verantwoordelijkheid en autonomie en gaan ze op zoek naar rolmodellen en inspirerende voorbeelden van goed werk. In de hub staat het bevorderen van goed werk van ambtenaren centraal. Elke hub draagt bij aan de inhoud van een volgende hub.
De Hub-bijeenkomsten worden georganiseerd rond vragen die gedeelde waarden van ambtelijk vakmanschap betreffen:
- Welke zijn de gedeelde waarden van goed werkende ambtenaren?
- Hoe creëren professionals zelf meer ruimte voor zichzelf.
Dienend leiderschap
Goed werk behoeft ook een vorm van leiderschap die ambtenaren aanstuurt in hun ontwikkeling en die steun, veiligheid en vertrouwen biedt. Dienend leiderschap kan daarin een stimulerende rol spelen. De opzet is dienend leiderschap als onderdeel van de Routekaart in de praktijk te verkennen. De vraag is hoe dienend leiderschap kan bijdragen aan een omgeving waarin goed werk geleverd wordt. Aan de hand van ervaringen en verhalen van leidinggevenden in het openbaar bestuur gaan we op verkenningstocht. Voor dit onderdeel werken we samen met Inge Nuijten, gepromoveerd in 2009 op het onderwerp dienend leiderschap.
Het plan is drie bijeenkomsten te organiseren voor leidinggevenden, te beginnen met een introductiebijeenkomst over de theoretische en praktische kant van dienend leiderschap. Twee directeuren uit het openbaar bestuur vertellen over hun ervaringen in de praktijk.
De tweede bijeenkomst gaat over de invloed van het gedrag van de dienend leider. In de derde bijeenkomst ligt de focus op de context waarbinnen dienend leiderschap plaatsvindt.
Activiteiten
De Routekaart Goed Werk in het Openbaar Bestuur heeft een looptijd van drie jaar, van 2012 tot en met 2014 en omvat in 2013:
– acht Goed Werk hubs op verschillende locaties in Nederland
– twee pilots met de Goed Werk toolkit
– drie bijeenkomsten Dienend leiderschap.
– aanpassing van de toolkit aan een toolkit speciaal voor ambtenaren
– mobiliseren van een groep ambassadeurs voor de Goed Werk toolkit voor ambtenaren.
Uitvoering, samenwerking en financiering
De Routekaart Goed Werk in het Openbaar Bestuur is mogelijk gemaakt door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, directie Arbeidszaken Publieke Sector (APS), project Beter Werken in het Openbaar Bestuur.
Ontwerp en uitvoering zijn in handen van Stichting Beroepseer, in samenwerking met de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur van de Universiteit van Tilburg en met het Good Project van Harvard University in de V.S.
