Representativiteit van vakbonden

De themabijeenkomst zal worden ingeleid door Niels Jansen (Universiteit van Amsterdam) die onlangs over dit onderwerp een proefschrift heeft geschreven: Een juridisch onderzoek naar de representativiteit van vakbonden in het arbeidsvoorwaardenoverleg. Daarna komt Zakaria Boufangacha, coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid FNV,  aan het woord over de visie van de FNV.

Op deze bijeenkomst staan twee vragen centraal:

1.  In welke mate is een gebrek aan representativiteit van vakbonden een probleem?
2. Moeten de formele criteria ten aanzien van representativiteit van vakbonden bij cao onderhandelingen worden aangepast?

Met de gestage daling van het ledental van vakbonden nemen de twijfels over de representativiteit van vakbonden toe. Het gaat dan niet alleen om het feit dat vakbonden een steeds kleiner deel van de werkzame bevolking organiseren, maar ook dat die leden steeds minder een afspiegeling vormen van de beroepsbevolking. In het ledenbestand van vakbonden zijn oudere witte mannen met een vaste voltijdbaan sterk oververtegenwoordigd. Formeel spelen het ledental en de representativiteit daarvan in de Nederlandse arbeidsverhoudingen nauwelijks een rol.
Ook een vakbond met slechts enkele leden kan een cao afsluiten als de werkgevers(organisatie) daartoe bereid is. Maatschappelijk zou het draagvlak voor cao’s of voor de algemeen verbindende verklaring echter kunnen afbrokkelen als vakbonden als steeds minder representatief worden gezien. Waarom zou een cao aan een hele sector moeten worden opgelegd als de vakbonden die de cao hebben ondertekend maar een kleine minderheid van de werknemers in die sector vertegenwoordigen? Vakbonden kunnen daar als argument tegenover stellen dat ook niet-vakbondsleden doorgaans veel vertrouwen stellen in vakbonden, zodat het ledental geen goede indicatie biedt van de representativiteit en de legitimiteit van de vakbond.