Op 27 mei 2014 is het Zwartboek UWV van dagblad de Stentor aangeboden aan voorzitter Brigitte van der Burg (VVD) van de Vaste Kamercommissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het Zwartboek UWV werd opgesteld aan de hand van 450 reacties die de redactie van de krant in amper twee weken tijd binnen kreeg na verhalen over de soms schrijnende ervaringen die mensen hebben met de uitkeringsinstantie.

“Uit het Zwartboek UWV blijkt dat er bij de bejegening, werkwijze, communicatie, bereidheid om mensen te helpen en bij de bereikbaarheid van het UWV wel wat kanttekeningen zijn te plaatsen. En dat is zacht uitgedrukt. De gevolgen zijn enorm. Goedwillende burgers zijn tot op het bot getergd, boos, wanhopig, moordzuchtig of juist suïcidaal door hun ervaringen met het UWV. Het is aan u om het UWV daarop te controleren”, zei onderzoeksjournalist Raymond Korse van de Stentor bij de aanbieding.

Het opstellen van een zwartboek is normaal gesproken geen taak voor de journalistiek, hield Korse de commissieleden voor. Maar de aard, ernst en omvang van de reacties en het feit dat de klachten al zo lang aanhouden heeft de redactie tot het idee gebracht dat controleren, signaleren en informeren in dit geval onvoldoende is.
De aanwezige commissieleden namen na de presentatie van het zwartboek uitgebreid de tijd om te spreken met de meegereisde UWV-cliënten.
Verder werd bekend dat ook de Nationale Ombudsman zich gaat buigen over de manier waarop het sanctiebeleid bij uitkeringen wordt toegepast. Het uitdelen van boetes door het UWV als de ‘targets’ niet worden gehaald drijft werklozen tot wanhoop.

Vier voorbeelden uit het Zwartboek

Drie maanden uitkering kwijt
Je bent 42 en voor het eerst van je leven doe je een beroep op een uitkering. Het was voorjaar 2013, de Zwollenaar zoekt zich een weg in het woud van informatie. ,,Je wordt overspoeld met info. Je probeert je weg daarin te vinden en je zo netjes mogelijk aan de regeltjes te houden. Je maakt een klein ‘foutje’; je bent te laat met het doorgeven van je sollicitatieactiviteiten middels internet. Terwijl je wel sollicitaties hebt gedaan, wordt je uitkering als beloning drie maanden ingehouden. Telefoneren en een bezwaarschrift indienen geeft dat je medewerkers aan de lijn krijgt en deze tonen geen enkel menselijk begrip. Je krijgt duidelijk het gevoel dat je een grote boef bent. Dat je vanaf je 19e af aan altijd gewerkt hebt, maakt niet uit.”

De Zwollenaar kan er niet over uit. Hij vindt de bejegening ‘grof schandalig’. ,,Er is geen menselijkheid te bespeuren bij het UWV. Ik zal hier niet zeggen wat ik diep van binnen van het UWV vind, maar het is niet netjes. Je voelt je al niet prettig in de situatie waarin je zit. Je kunt al geen werk vinden en zij geven je het gevoel dat je een grote boef bent. Het is al erg moeilijk om uit de depressie te komen en een dergelijke behandeling door het UWV drijft je richting destructief handelen.’

Een boete van 2500 euro
Eind december was deze Harderwijker werkloos, op 10 januari 2013 had hij alweer een nieuwe baan. In Maastricht, waardoor hij feitelijk doordeweeks in Maastricht verbleef en in de weekenden thuis was in Harderwijk. Hoezo graag willen werken? ,,Ik was een paar dagen te laat met het opgeven aan het UWV dat ik een nieuwe baan had. Ik kreeg meteen een boete van maar liefst 2500 euro. Je wordt als zware crimineel behandeld, omdat je een kleine administratieve fout had gemaakt. De uitkering die ze mij in januari onterecht hadden overgemaakt, heb ik meteen teruggestort en dan toch nog die achterlijke boete. Ik heb eerst gewoon beroep aangetekend, maar UWV bleef bij zijn standpunt. Toen in hoger beroep, gaf de rechter mij gelijk. Er was geen sprake van bewust frauduleus handelen. Boete verlaagd naar 150 euro. Uitspraak was in januari 2014. Ik heb de boete al wel betaald maar tot op heden nog geen geld terug gekregen.”

Hij kan er niet over uit. ,,Het UWV maakte – nadat ze mij de boete hadden opgelegd – maandelijks fouten in de brieven die ze mij stuurden. Met andere woorden als ik een administratieve fout maak, kost mij dat 2500 euro, maar het UWV mag zelf wel de een na de andere administratieve fout maken zonder consequenties. Ik zou ze graag een boete van 10 (foute brieven) x 2500 euro = 25.000 euro boete willen opleggen. Maar ja, wie ben ik? Een burger die afhankelijk is van de nukken van het UWV.” Van hulp door UWV is geen sprake. ,,Welke hulp? Ik ben ontzettend boos, voel me een crimineel.”

Dakloos geraakt door UWV
,,In 2008 werd ik werkloos dus vroeg ik WW aan. Ik heb hier zeven maanden op moeten wachten waardoor ik financieel zodanig in de problemen kwam dat ik mijn huis en alles kwijtraakte”, zegt een Apeldoornse. ,,Ik heb nooit ook maar een excuus gekregen van het UWV, ze hebben mij toen geruïneerd. Ik was dakloos en had veel schulden, pas in 2012 was ik weer terug op de rit. Nu zit ik opnieuw tijdelijk zonder werk. Ik heb een uitkering die niet goed berekend is, maar ik krijg iedere keer te horen van wel. Ik zit nu op 50% van mijn laatst verdiende loon. Hulp bij het zoeken naar werk van het UWV? Dat is er eigenlijk niet. En als je contact zoekt met het werkbedrijf word je afgeblaft. Het callcenter, daar zitten behulpzame en vriendelijke mensen. Echter, ze kunnen je eigenlijk nergens echt mee helpen. Werkcoach geeft totaal geen advies en de site werk.nl is zo gebruiksonvriendelijk en ligt er zo vaak uit, dat je daar werkelijk niets aan hebt. Ik ben in 2008 depressief geraakt en ben nu pas zo ver dat ik zeg dat ik ben hersteld. Ik ben zo in de financiële problemen geraakt door het UWV en daar hoor je van hun kant nooit iets over. Je raakt ook gefrustreerd omdat je praktisch niets aan die grote reus die het UWV heet, kan doen.”

Na zelfmoordpoging neemt therapeut communicatie met UWV over
,,Het speelde in 2009, 2010. Mijn man woonde net in bij de overbuurvrouw, mijn kind en ik in therapie. En op zoek naar een huurwoning. Mijn toen nog echtgenoot had ons met schulden opgezadeld. Vervolgens werd mijn jaarcontract niet verlengd”, blikt deze Heemsteedse terug op een donkere periode in haar leven. ,,Het vingertje, de dreigende taal en woorden dat ‘ze’me in de gaten houden betreft mijn wekelijkse sollicitatieplicht. De hardheid van de telefoongesprekken van mijn ‘coach’ die me benaderde als een crimineel. Hij zei letterlijk dat hij me ‘scherp’ in de gaten hield. Mijn eigenwaarde was al niet veel doordat ik plots in een echtscheiding kwam, maar de man die mijn coach was van het UWV heeft me emotioneel kapot gemaakt in die periode. Na mijn zelfmoordpoging, heeft mijn therapeut het contact met de ‘coach’ overgenomen.
Vreselijk! Na zeven maanden was ik in staat om een baan te vinden, door mijn intensieve therapie en met behulp van mijn huisarts. Het UWV heeft mij niet geholpen, ze hebben me over het randje geduwd naar zelfmoord omdat ik me ongelofelijk onder druk en dwang gezet voelde”.

Zie Dossier Zwartboek UWV op site van de Stentor: https://www.destentor.nl/overig/bladerversie-zwartboek-uwv-de-stentor~aee062bc/

Zwartboek UWV overhandigd aan Tweede Kamer, 27 mei 2014, de Stentor: www.destentor.nl (Artikel niet meer beschikbaar op site De Stentor)

U P D A T E

Brief regering; Reactie op ‘Zwartboek UWV’ van nieuwsdienst de Stentor – Structuur van de uitvoering werk en inkomen (SUWI), Parlementaire Monitor, 6 augustus 2014: www.parlementairemonitor.nl