Covid-19 zal waarschijnlijk ‘een tsunami van banenverlies’ veroorzaken. Er zijn ook signalen dat de pandemie het tempo van de technologische veranderingen snel zou kunnen opvoeren. De Royal society for arts, manufactures and commerce (RSA) heeft het rapport Who is at risk? gepubliceerd van een onderzoek naar de manier waarop deze krachten op elkaar kunnen inwerken om de arbeidsmarkt fundamenteel te hervormen.
De RSA is een in Londen gevestigde Britse multidisciplinaire organisatie, gesticht in 1743, met als doel het verrijken van de maatschappij door middel van ideeën en activiteiten. De RSA voelt zich betrokken bij goed werk: “Als goed werk het doel is en werkelijkheid wil worden, dan is steun van de maatschappij en het brede publiek noodzakelijk. We zouden graag zien dat iedereen meehelpt het doel na te streven: goed werk voor iedereen”.

Fabian Wallace-Stephens, senior onderzoeker in het Economy, Enterprise en Manufacturing Team van de RSA schrijft dat RSA voor het onderzoek een risicoregister heeft ontwikkeld waarin een analyse van de gevolgen van de pandemie voor verschillende sectoren is gecombineerd met automatiseringmaatregelen en hun groei of afname in de afgelopen tien jaar.

Robots in een pandemie: drie belangrijke stellingen

Of het nu gaat om robots die specifieke taken automatiseren, of om software dat de arbeidsinput wijzigt, nodig voor dienstverlening via Zoom, er zijn sterke signalen dat de pandemie het tempo van de technologische veranderingen zal versnellen en het aantal beschikbare banen zal verminderen.

De drie stellingen

1. Overwegingen in verband met de volksgezondheid

Bedrijven zouden meer kunnen automatiseren om de interactie tussen werknemers en consumenten tot een minimum te beperken en het risico op besmetting te verminderen. Zo is er bijvoorbeeld een verschuiving opgetreden naar contactloze (touchless) horeca en contactloos winkelen. Amazon opent binnenkort zijn eerste kassaloze winkel in Groot-Brittannië, terwijl mobiele robots roomservice leveren aan hotelgasten in Hongkong.

2. Consumentenvoorkeuren

Hoewel nieuwe technologieën in eerste instantie misschien zijn ingevoerd om gezondheids- en veiligheidsredenen, sommige zullen blijven bestaan omdat ze het de consument makkelijker en aangenamer maken en omdat ze goedkoper zijn.
Cursussen over Zoom kunnen goedkoop worden aangeboden aan veel meer mensen waardoor er minder behoefte is aan fitnessinstructeurs, schoonmakers en ander onderhoudspersoneel van een gebouw. De opkomst van e-commerce en platforms voor voedselbezorgng zal leiden tot meer koeriers maar zal het bedienend- en winkelpersoneel kunnen verminderen.

3. De kosten van arbeid tijdens een pandemie

Sociaal afstand houden en andere beschermende maatregelen verhogen de kosten van menselijke arbeid ten opzichte van machines die hetzelfde werk kunnen doen maar zich niet hoeven te isoleren en geen ziektegeld nodig hebben.
Deze stelling is vooral van belang in sectoren als de maakindustrie, waar bedrijven mogelijk moeten herstructureren om met minder werknemers dezelfde productiviteit te halen.

Natuurlijk blijft er veel onzeker. De tweede golf die we nu doormaken kan een nieuwe impuls geven aan automatisering. Maar, als er spoedig een vaccin beschikbaar is, dan zou het nieuwe normaal er verrassend uit kunnen zien als het oude.
RSA hoopt dat het risicoregister in deze onzekere tijden beleidsmakers kan helpen bij het bepalen welke groepen werknemers het kwetsbaarst zijn en welke het best bestand zijn tegen al deze ontwikkelingen. Welk beleid verdient ondersteuning om ervoor te zorgen dat alle werknemers tijdens en na de pandemie toegang krijgen tot goed werk of het behouden?

Het risicoregister

RSA heeft ontdekt dat sectoren met de hoogste graad van opgenomen verlof, een aanzienlijk groter risico lopen op automatisering. Maar, dit verband is verre van eenvoudig. Niet alle bedrijven die door de pandemie zijn getroffen, lopen een groot risico op automatisering. Sommige van de meest automatiseerbare sectoren zijn behoed voor de gevolgen van de pandemie en hebben wellicht zelfs geprofiteerd van de Covid-19-economie. RSA heeft een een segmentatie-analyse gemaakt om dit verband nader te onderzoeken (Zie figuur 1 in rapport).
Langs de assen van Covid-19 en automatiseringsrisico zijn vier brede clusters van sectoren vastgesteld. De analyse bevat ook gegevens over leeftijd, geslacht, inkomen en opleidingsniveau om te illustreren wat voor invloed deze krachten op verschillende demografische groepen heeft.

• Hoge Covid-19, hoog automatiseringsrisico. Deze bedrijven hebben meestal een hoge graad van jonge werknemers (jonger dan 30 jaar). Werknemers zijn eerder mannen, verdienen meestal minder en hebben minder kans op een hogere opleiding. 17 procent van de werkgelegenheid. Hieronder vallen sectoren als horeca, sport en recreatie en delen van de industrie en de bouw.
• Hoge Covid-19, laag tot gemiddeld automatiseringsrisico. Werknemers in deze sectoren zijn meestal mannen, worden relatief goed betaald en hebben een hoger opleidingsniveau. 9 procent van de werkgelegenheid. Inclusief bedrijfstakken als vliegverkeer en toerisme, kunst en amusement, architectuur, filmproductie, musea en cultuur.
• Lage/gemiddelde Covid-19, hoog automatiseringsrisico. Deze bedrijfstakken zijn relatief evenwichtig verdeeld over de geslachten, verdienen meestal minder en hebben minder kans op een hogere opleiding. 17 procent van de werkgelegenheid. Inclusief een aantal belangrijke bedrijfstakken zoals detailhandel, voedselproductie, thuiszorg en postbezorgings- en koeriersdiensten.
• Lage Covid-19, laag automatiseringsrisico. Over het algemeen zijn de werknemers in de meest veerkrachtige sectroren vaker vrouw, worden ze vaak goed betaald en hebben ze een hoog opleidingsniveau. 35 procent van de werkgelegenheid. Inclusief wetenschappelijk onderzoek, gezondheidszorg en onderwijs en enkele door mannen gedomineerde bedrijfstakken zoals computerprogrammering.

Ondersteuning van risico-werknemers

De analyse toont niet alleen waar de pandemie het tempo van de automatisering zou kunnen opvoeren, maar onderstreept ook hoe Covid-19 nieuwe winnaars en verliezers creëert. Bedrijfstakken waarvan men eerder dacht dat ze tamelijk veerkrachtig waren, staan nu op de rand van de afgrond.
Voor een belangrijk deel stelt deze analyse in staat verder te gaan dan een ‘one size fits all’-aanpak bij het ontwikkelen van aanbevelingen voor toekomstig beleid. RSA doet een aantal aanbevelingen ter ondersteuning van verschillende groepen werknemers:

1. Gerichte steun voor sectoren die een risico vormen voor Covid-19: Invoering van een gewijzigde versie van de Regeling voor de ondersteuning van de werkgelegenheid
   van de overheid (Job Support Scheme) op basis van het zogeheten Franse tweesporenstelsel met gereduceerde bijdragen voor sectoren die het meeste risico lopen. Voorwaarde voor langdurige steun is dat elk bedrijf met meer dan twintig werknemers een ondernemingsraad invoert.
2. Overgangsactiviteiten voor werknemers die risico lopen op Covid-19 en automatisering: Invoering van een centrum voor baanzekerheid naast regelingen voor het scheppen van banen om de meest risicovolle werknemers te helpen bij de overgang naar veerkrachtiger sectoren. Een overgangsbasisinkomen bieden om deze werknemers financieel te ondersteunen bij hun omscholing.
3. Bijscholen van werknemers die het risico lopen op automatisering: Introduceer een persoonlijke leerrekening in toekomstbestendige beroepen in sectoren met een groot risico op automatisering, met name in sectoren die sinds de pandemie een groei hebben doorgemaakt.

De overgangsactiviteiten moeten gericht zijn op bedrijfstakken die zowel door Covid-19 als door automatisering worden bedreigd. In de eerste plaats is het minder waarschijnlijk dat banen in sectoren die automatiseerbaar zijn, op de lange termijn levensvatbaar zijn, ook al zijn ze in de context van een pandemie iets levensvatbaarder.
In de tweede plaats worden deze werknemers over het algemeen minder goed betaald en daarom zou de overgang naar een nieuwe, beter betaalde of zekerder baan in een groeisector een kans kunnen zijn om de gaten in goed werk te dichten.

Of de economie al dan niet in staat is massaal banen te creëren, RSA ziet voor Groot-Brittannië een aangepaste versie van de Job Support Scheme als vangnet voor de stijgende werkloosheid. Maar er valt ook iets te zeggen voor het beschermen van goede banen in bedrijfstakken die waarschijnlijk op lange termijn levensvatbaar zijn, ondanks het feit dat ze op korte termijn minder levensvatbaar zijn vanwege de beperkingen op het gebied van de volksgezondheid. Hoewel er veel onzekerheid bestaat over de mogelijkheid van massaal testen of een vaccin in de komende zes maanden, zou de regering dit niet dienen uit te sluiten.

Downloaden rapport Work and automation in the time of Covid-19, door Fabian Wallace-Stephens en Emma Morgante, RSA, oktober 2020: www.thersa.org

Which jobs are at risk from Covid-19 and automation? door Fabian Wallace-Stephens, RSA, 12 oktober 2020: www.thersa.org/blog/2020/10/jobs-risk-covid-automation