Op donderdag 28 januari 2016 vond in het hoofdbureau van politie te Den Haag een door Cahiers op de Campus georganiseerde studiemiddag plaats. Cahiers op de Campus is een initiatief van Elke Devroe, hoofdredacteur van het Nederlands-Belgische vaktijdschrift Cahiers Politiestudies (meer dan 700 lezers). Het zijn naslagwerken over diverse thema’s zoals geweld en politie, integriteit en deontologie, mensenrechten en politie, vernieuwing in de opsporing enz. Hierbij wordt een breed publiek van wetenschappers, beleidsmakers en politiepersoneel de mogelijkheid geboden kennis te maken met de Cahiers en de besproken vraagstukken.

De bijeenkomst was georganiseerd in samenwerking met adviesbureau CPS, de Universiteit Leiden en de Stichting Maatschappij en Veiligheid.
Het thema van deze bijeenkomst was Verantwoording en politie.

Iedere bezoeker kreeg na afloop het bijbehorende boekje. De eerste alinea spreekt boekdelen en vat eigenlijk samen wat er deze middag werd besproken:

“Verantwoording over het geleverde werk is voor de hedendaagse politie een essentiële opgave. Met het minder vanzelfsprekend worden van het gezag van de politie, de groeiende mondigheid van burgers, het streven naar kostenefficiëntie door de gevolgen van de financieel-economische crisis en de toegenomen complexiteit van het werk stijgen de behoefte en eisen die aan verantwoording door de politie worden gesteld. Als de politie om wat voor reden dan ook niet aan de verwachtingen lijkt te voldoen, wordt van haar verantwoording geëist, niet alleen door gezagsdragers, maar ook door politici, massamedia en burgers. De redenen waarom verantwoording wordt gevraagd, lopen uiteen en lijken bovendien in variëteit toe te nemen. De ene keer gaat het bijvoorbeeld om de vraag of de politie gebruik maakt van wat inmiddels heet etnisch profileren, een volgende keer gaat het om een achterblijvend oplossingspercentage, te lange aanrijtijden, trage ICT-systemen of uit de hand gelopen kosten. Verantwoording door de politie is niet alleen complex vanwege de toegenomen eisen en verwachtingen die er op dit punt gelden, maar ook omdat een grote diversiteit is ontstaan in de vormen waarin van de politie verantwoording wordt verwacht.”

Verantwoording of reputatiemanagement?

Diverse onderzoekers spreken over een dramademocratie, waarin verantwoording door de politie in een sterk gepolitiseerde context plaats vindt en waarin de media een steeds grotere rol spelen. Dat maakt de politie kwetsbaar en het betekent dat de grens tussen verantwoording en reputatiemanagement om imagoschade te beperken, erg dun kan zijn. Veel PR aandacht en pogingen om zich van haar beste zijde voor te doen kunnen bij burgers juist argwaan oproepen en de vraag of er wellicht iets te verbergen valt.

Morele verantwoording

Vanwege de hoeveelheid sprekers en de daaraan (korte) spreektijd van maximaal 20 minuten, werd regelmatig verwezen naar het Cahier. Daarin komen alle sprekers uitgebreid aan bod, uitgezonderd Jan Nap, lector van de Politieacademie Apeldoorn.
Hij deed zijn verhaal uit het hoofd. Hij stelde dat er gezocht moest worden naar een rijkere verantwoording in plaats van het ontkomen aan diezelfde verantwoording. Nap sprak over hogere gronden versus moerassigheid. Het wordt zaak dat er meer gedaan wordt wat nodig is, wie wie aanspreekt, wie wat doet en wie iets zegt uit welk belang. De veilige hypocrisie moet worden achtergelaten. Wanneer slechts gewag wordt gemaakt van kille cijfers en statistieken dan weet je nog niet wat daarachter ligt. Er moet een stap worden gezet van het eenzijdig afleggen van verantwoording naar het dialogisch verantwoorden. Met de rijkere verantwoording doelde Nap ook op de verantwoording naar jezelf toe, als mens in relatie tot je beroep en functie. Jezelf de vraag stellen wat de morele basis is voor de uitoefening van de functie en het beroep en hoe zit het met de integriteit en de morele verantwoording (het geweten).

Dat zijn grote vragen waarmee de student anno 2016 vanaf het begin van zijn studie geconfronteerd zou moeten worden en die gedurende de loopbaan onderhouden moeten worden. Vervagen van de morele verantwoording leidt onherroepelijk tot conflicten van welke aard dan ook.
Uiteindelijk gaat het ook om de vraag wat goed politiewerk is. Dat is in elk geval dat de politie moet weten wat er speelt. Tegelijk is er de noodzaak om te evolueren van een systeemgerichte gedrevenheid naar een contextgerichte gedrevenheid. Sturing en verantwoording moeten meer gericht zijn op de kwaliteit van het politiewerk. De kwantitatieve sturing moet een middel zijn en niet het doel.

Moed, kennis en kunde

De samenleving verlangt naar leiderschap en wil tegelijk alle vrijheid van de wereld, het begrip participatie heeft zijn intrede gedaan terwijl individualisatie massaal heeft toegeslagen, en er is veel onzekerheid, ook binnen de politie. Of de Nationale Politie in staat is om zich binnen deze context een plaats met voldoende draagvlak bij de samenleving te verzekeren, is nog maar de vraag.
De samenleving is enorm veranderd, we zitten middenin een digitaal tijdperk, grote bevolkingsgroepen uit verre oorden proberen voet aan de grond te krijgen in onze samenleving, oorlogen met een etnische en/of religieuze achtergrond worden steeds complexer, het terrorisme is tot in de haarvaten van onze samenleving en dus ook tot in die van de politie binnengedrongen.

Om al die zaken met open vizier, vertrouwen en de nodige efficiency tegemoet te treden, is veel moed, kennis, kunde en vooral bewustwording nodig.

Waarlijk, geen gemakkelijke opgave.

Door de Universiteit van Leiden werd een verslag van de Studiemiddag gemaakt.

Jacques Smeets

www.deblauwediender.nl