Binnenstebuiten gekeerd.

Op 4 november 2010 nam ik deel aan een themadag voor medewerkers van de politie Limburg-Zuid. De titel: BinnensteBuiten. Dat een gedeelte in dat woord cursief stond geschreven moest direct duidelijk maken waar het in de kern om zou gaan.

“Een dag om nooit meer te vergeten, want de aanwezige politiemensen werden op onorthodoxe wijzen geconfronteerd met de manier waarop zij met elkaar én de buitenwereld omgaan”. Deze tekst las ik de dag erna op het regionale politie intranet. Een uitgelezen mogelijkheid om te bekijken hoe centraal politiemensen staan binnen hun organisatie, want iedereen was uitgenodigd. Van hoog tot laag.

Uiteraard schreef ik mij in, er was zelfs aangekondigd dat het diensttijd was.

Ik vroeg mij wel af of en in hoeverre het mogelijk was, dat politiemensen zich binnenste buiten keren in een sessie met collega’s.

Mijn ervaring is dat er nog steeds bij veel politiemensen een enorme terughoudendheid heerst om zich kwetsbaar op te stellen en al zeker tegenover leidinggevenden. Voor de korpsleiding is kwetsbaarheid een begrip dat je tegenkomt in artikelen die over de zingeving en de essentie van het politieberoep gaan. Het zijn niet altijd vruchtbare pogingen om daadwerkelijk veranderingen te laten gebeuren en te stimuleren. Politiemensen staan in het algemeen vrij sceptisch tegenover veranderingen, soms overheerst de angst omdat het gevoel ontstaat dat dit ten koste zou gaan van bepaalde verworvenheden.

Veranderen begint bij jezelf. Dat zei korpschef Henk van Essen van Haaglanden in een artikel in het tijdschrift Business Spiritualiteit Magazine Nyenrode (BSMN). Hij vond dat politiewerk vooral mensenwerk was en om als politie succesvol te zijn moeten medewerkers met passie werken. Passie is de kurk waarop alles drijft en leidinggevenden moeten volgens van Essen sturen op zinvol werk. Enerzijds zijn er de keiharde afspraken over de te behalen targets en de daaraan verbonden ambachtelijke bureaucratie, de harde kant. Anderzijds is er de menselijke kant van dit boeiende en enerverende beroep, waarbij de diepe essentie voor het voetlicht komt. Dat is de zachte kant, aldus deze politiechef. Deze man begrijpt hoe centraal de politiemens binnen de organisatie staat.

Business en spiritualiteit, gaan die wel samen? Voor mij wel en ook voor heel wat mensen die zich hebben opengesteld voor het nieuwe denken. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat er in Nederland slechts een relatief kleine groep politiemensen bereid is om in elk geval een serieuze stap te zetten in de richting van verandering. De aanwezigen op die themadag gaven mijn opvatting ten aanzien van dat relatieve beeld aardig weer.

De hartstochtelijke kreet in het bericht op het regionale politie Intranet dat eigenlijk iedereen dit een keer moet meemaken wordt vooralsnog niet door iedereen gehoord. Zover is onze politiewereld nog lang niet, getuige het aantal schrikbarende aantal van ruim honderdvijftig aanwezigen uit een korps van ongeveer 1700 medewerkers. Reacties vanuit de zaal waren veelzijdig en dat gaf mij juist weer een goed gevoel, want zodra er ergens geroepen wordt dat de neuzen in één richting moeten staan word ik bevangen door het akelige gevoel dat er geen ruimte meer is voor ontwikkeling.

De themadag zelf zat vol verrassingen.

Rachid Berragiy, oud-politieman en cursusleider, gaf op een humoristische manier inzicht in multicultureel vakmanschap. Hij daagde mij en de andere deelnemers uit om die zaken eens van een andere kant te bekijken. Ik doe dit al een aantal jaren, toch bekroop mij het gevoel dat er nog heel veel collega’s zijn  die de deur krampachtig dichthouden. Dat bleek ook wel uit opvattingen zoals: ik vind niet dat ik mij altijd maar moet aanpassen aan hun of  wat ik ook doe of probeer, het lukt mij toch niet om binnen hun wereld te komen of er zijn veel te veel criminelen onder de allochtonen, zij willen zich alleen maar crimineel en agressief gedragen.  In diverse workshops kon ik ervaren hoe het is om buitengesloten te worden in een groep, in het Theater van de Goede Manieren werd het publiek meegenomen in werksituaties waar de emoties hoog kunnen oplopen. Nieuw leiderschap kwam aan bod en ik kreeg aan de hand van een kleurrijk spectrum inzicht in mijn gedrag en drijfveren en van anderen. Bij wijze van oefening kreeg ik in een workshop een andere identiteit om zo te laten zien in welke mate ik bekend was met andere culturen.

Erg leerzaam dus.

De dag werd afgesloten met een debat tussen de medewerkers en de korpsleiding. Plotseling waren de korpschef en zijn plaatsvervangster de mensen centraal in de organisatie. In dit debat kwamen zelfs emotionele momenten  voor. De korpschef toonde zijn menselijke kant door te spreken over de diep in de ziel grijpende ervaringen die politiemensen meemaken. Dat hij daarmee te maken kreeg omdat andere leidinggevenden hadden verzuimd daar in een eerder stadium voldoende of de juiste aandacht aan te schenken. Hij vond dat de medewerkers het fundament vormden voor een solide organisatie. Dat vind ik ook. Hij sprak eveneens over de kwetsbaarheid waarover Henk van Essen schreef in tijdschrift BSMN.

De aanwezigen gaven de korpsleiding de boodschap mee door te gaan op de ingeslagen weg en ruimte te geven aan dialoog. De vraag is bij mij blijven hangen in hoeverre die boodschap bij de medewerkers aankomt.

Waarom ik mij dit afvraag?

Omdat ik een dag later werd overspoeld met uitlatingen zoals:

“Zo’n themadag, dat is allemaal onzin en geldverspilling. Het zijn zoethoudertjes van de hogere legerleiding. Wat ze moeten doen, doen ze niet, ze zijn alleen maar bezig met hun eigen carrière. Ze doen toch met ons wat ze willen in deze kut organisatie, ik zou niet weten wat ik daar zou moeten doen. Hoezo diversiteit, positieve discriminatie zul je bedoelen” Zoiets dergelijks kwam uit de kelen van de wegblijvers. Er was geen enkele schaamte, terughoudendheid of respect te herkennen. Iemand die er wel was geweest zei tegen mij dat het best interessant was geweest maar dat de dialoog met de korpsleiding een hoog kotsgehalte had. Hij sprak zijn twijfels uit over de getoonde emoties.

Eerlijk is eerlijk, jaren geleden klaagde ik ook.

Het verschil met nu is dat ik mij al een jaar of tien open en dus kwetsbaar opstel en dat ik mij vandaag de dag nergens meer buitengesloten voel en dat ik mij volledig gerespecteerd voel. Ik sluit niemand meer uit. Klagen en kankeren doe ik al lang niet meer. Ik heb niet voor alle zaken begrip maar probeer wel mijn best te doen om zoveel mogelijk te begrijpen. Ik ga de dialoog aan, met iedereen, van hoog tot laag. Dat is toch een mooie winst hè?

Voor alles is een reden en die kun je alleen maar vinden door er op zoek naar te gaan. Als je tenminste kunt, wilt en durft.

©2010 Jacques Smeets