In Passend vangnet gewenst staan veertien verhalen van ervaringsdeskundigen die in de bijstand zitten en kampen met een chronische ziekte of arbeidsbeperking. Het rapport, opgesteld door vakbond FNV, is aangeboden aan enkele Kamerleden op 24 juni 2021 en is een oproep aan het nieuwe kabinet om de positie van deze groep mensen te verbeteren.

In het Voorwoord schrijft voorzitter Kitty Jong van FNV:

Uitgekleed rigide stelsel

“In Nederland is het sociale zekerheidssysteem in de hele breedte afgelopen decennia ingrijpend veranderd waarbij elke verandering gepaard ging met bezuinigingen. Wat overblijft, is een uitgekleed rigide stelsel dat uitgaat van onbetrouwbare gebruikers en regels en waarbij veel burgers het onderspit delven en in armoede zijn beland. De voedselbanken hebben het nog nooit zo druk gehad. De belastingdienst loopt vast in een poging om alle ellende van de slachtoffers van toeslagenaffaire op te lossen. En overal heerst wantrouwen tot in de hoogste Haagse kringen.

De werknemersverzekeringen zijn in de loop van de tijd geleidelijk en gestaag aangetast. De Wajong is alleen nog toegankelijk voor mensen die volledig arbeidsongeschikt zijn. Jongeren met forse beperkingen die voorheen in de Wajong terecht kwamen, komen nu in de bijstand. De drempel om voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering in de WIA in aanmerking te komen is verhoogd, waardoor veel mensen met een lager inkomen niet langer in aanmerking komen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering en na hun WW-periode (deels) in de bijstand belanden. De namen van de wetten spreken boekdoelen. De Wet op de arbeidsongeschiktheid werd de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen; ‘een tijdelijk vangnet bij verlies aan inkomen’; arbeidsongeschikt werd gedeeltelijk arbeidsgeschikt. En de bijstandswet groeide en nam in omvang toe. Maar ook die wet ontkwam niet aan de drang tot hervorming. De bijstandswet werd via de Wet Werk en Bijstand de Participatiewet. Kerngedachte van de Participatiewet is dat iedereen geacht wordt zo snel mogelijk te gaan werken en een bijstandsuitkering je tijdelijk van inkomen voorziet. Dat geldt voor iedereen volgens de overheid voor iedereen, ook voor alle mensen met forse gezondheidsproblemen die als gevolg van het knijpen op de arbeidsongeschiktheidswetten aangewezen zijn op de bijstand. Een groot deel van hen is niet meer in staat om te gaan werken. En een ander deel dat nog wel arbeidsvermogen heeft, komt nauwelijks aan de slag. Werkgevers staan niet te trappelen om mensen met een arbeidshandicap in dienst te nemen. Recent onderzoek van SCP toont aan dat het aantal werkgevers dat mensen met een arbeidsbeperking en die onder de banen-afspraak vallen, in dienst heeft genomen, zo goed als niet is toegenomen.

De FNV trekt al jaren aan de bel over misstanden in de sociale zekerheidswetten en in de uitvoering, vooral als het gaat over de Participatiewet. We zijn blij dat onze kritiek inmiddels breed gedragen wordt. Maar wat onderbelicht blijft in alle kritiek op de mislukte Participatiewet is het feit dat er veel mensen met een arbeidsbeperking gevangen zitten in de bijstand en daarmee samenhangend de inkomenskant. De overheid heeft de wet zo ingericht dat het alleen voor een zeer korte periode leefbaar is, want immers, iedereen moet toch werken! De wethouder van Tilburg die een maand van een bijstandsuitkering wilde leven, kwam al binnen die maand in grote problemen. Mensen met forse gezondheidsproblemen zijn nu permanent afhankelijk van een te laag bijstandsinkomen.

De schrijnende verhalen van mensen met een beperking zijn niet nieuw, maar de FNV kan niet anders dan weer aan de bel trekken om aandacht voor hen te vragen. De FNV heeft eerder succesvol SyRI bestreden en heeft een rapport uitgebracht – Snelweg of karrenspoor – over het mislukken van de Participatiewet. In december 2020 hebben we het boekje Boeten zonder schuld uitgebracht met verhalen van mensen in de bijstand die onterecht sancties opgelegd kregen en onterecht van fraude werden beticht in de bijstand. En nu brengen we een rapport met verhalen van mensen die aangewezen zijn op de Participatiewet, maar door forse permanente gezondheidsklachten uitzichtloos tot de AOW-leeftijd aangewezen zijn op een ‘tijdelijk vangnet’. Het zijn opnieuw schrijnende verhalen en eenieder kan niet anders concluderen dat we dit toch echt zo niet willen in ons welvarende land”.

Downloaden Passend vangnet gewenst, Uitgave FNV Uitkeringsgerechtigden, juni 2021: www.fnv.nl/getmedia/f3bc12c7-e10f-4095-9bae-99567ea39758/Gevangen-in-de-bijstand-rapport-FNV-Uitkeringsgerechtigden.pdf

FNV overhandigt rapport ‘Gevangen in de bijstand’ aan Tweede Kamer, door Yvette de Vries, FNV, 21 juni 2021: www.fnv.nl