Tijdens het HBO-discours over de toekomst van het hoger onderwijsstelsel in Nieuwspoort in Den Haag op 7 december 2015 verklaarde de Vlaamse onderwijskundige Dirk van Damme dat de betrokkenheid van studenten bij het bestuur in weinig landen zo onderontwikkeld is als in Nederland. Het bestuur van hogescholen en universiteiten is slagvaardig, maar dat heeft wel zijn prijs.
De lage studentenparticipatie in het bestuur is een zwak punt van het Nederlandse hoger onderwijs. De Maagdenhuisbezetting van dit voorjaar maakte dat manco in zijn ogen pijnlijk duidelijk, net als “het onvermogen van de bestuurlijke elite om die gebeurtenissen goed te begrijpen en te duiden”.

De centrale vraag tijdens het debat was of het Nederlandse stelsel van hoger onderwijs wel toekomst-proof is. Van Damme, verantwoordelijk voor de jaarlijkse vergelijking van de onderwijsprestaties van rijke industrielanden (OESO), heeft daar dus zijn twijfels bij.  “Studentenparticipatie is geen relict van de halfzachte, anarchistische jaren zestig”, benadrukte hij, “maar een wezenskenmerk van goed bestuur”.
Studenten moeten in zijn ogen niet worden gezien als klanten, maar als “actoren, die het hoger onderwijs samen met docenten maken”.

In het op Van Damme’s speech volgende debat kwam naar voren dat Thom de Graaf, voorzitter van de Vereniging Hogescholen niet terug wil naar de tijd van voor 1995 toen studenten en docenten veel meer te zeggen hadden. Hij zei: “Studenten betrekken bij bestuur regel je niet alleen formeel via medezeggenschap. Bestuurders moeten het gesprek met hen ook informeel en breed binnen de hogescholen aangaan”.

Voorzitter Karl Dittrich van universiteitenvereniging VSNU pleitte voor het idee van de gemeenschap binnen hogere onderwijsinstellingen: “Dat is helaas verloren gegaan en dat baart mij zorgen. Kijk naar de mogelijkheden om bijvoorbeeld de invloed van docenten te vergroten en het belang van het oordeel van studenten te versterken”.

Nieuwe wet over versterking bestuurskracht onderwijsinstellingen is een gemiste kans

Stefan Wirken van de Landelijke Studenten Vakbond betreurt het dat er in de Wet versterking bestuurskracht onderwijsinstellingen waarover binnenkort in de Tweede Kamer wordt gestemd, weinig vernieuwing zit. De wet zou, na behandeling in de Eerste Kamer, per augustus 2016 in werking moeten treden.
Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) heeft in juli 2015 al meegedeeld de wet als een gemiste kans te beschouwen: “Ondanks een landelijke oproep vanuit de politiek en studenten laat de wet kansen liggen, waardoor de positie van studenten nu onvoldoende wordt versterkt”. De wet gaat niet ver genoeg in het versterken van medezeggenschap en opleidingscommissies en de vernieuwingen rondom de benoeming van bestuurders.

Voor Van Damme is het zonneklaar dat, als je het Nederlandse hoger onderwijs toekomstproof wil maken, de uitdagingen om het bestuurlijk meer participatief te maken, één van de eerste uitdagingen zijn. Wat hem betreft moet er veel meer transparantie komen naar studenten en stakeholders, meer participatieve betrokkenheid van studenten.

Terugblik op #HBOdiscours: Het hoger onderwijsstelsel: toekomstproof? Vereniging Hogescholen, 8 december 2015: www.vereniginghogescholen.nl

Toekomst-proof? Wat bedoelen we dan: weerbarstig, transparant, participatief, innoverend? 7 december 2015: www.vereniginghogescholen.nl

‘Medezeggenschap Nederlandse studenten onderontwikkeld’, Ad Valvas, het onafhankelijk platform van de Vrije Universiteit van Amsterdam, 9 december 2015: www.advalvas.vu.nl

Overheid op afstand – Dubbel-essay over sturing in hoger onderwijs, Thom de Graaf en Karl Dittrich, december 2015: www.vereniginghogescholen.nl