Ingrid Robeyns, hoogleraar Ethiek aan de Universiteit van Utrecht was zondag 11 februari 2018 te gast in het televisieprogramma Buitenhof om over de kwaliteit van de universiteiten te praten. De concrete aanleiding was de aandacht in landelijke media voor discussies die in de wereld van de universiteit spelen, waaronder de ontslagbrief van Eelco Runia, universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), het wegstemmen van het plan van de RUG om een campus in China te openen, de discussie Engelstalig onderwijs aan de universiteiten, en de aanhoudende kritiek van wetenschappelijk medewerkers over de groeiende bureaucratie en de hoge werkdruk.

In Science Guide, het digitale nieuwsmagazine voor de kennissector, schrijft Robeyns dat het al langer rommelt aan de universiteiten: Denk aan de Maagdenhuisbezetting, de ReThink beweging, de discussies over democratisch bestuur aan universiteiten en de petitie van WO in actie over te hoge werkdruk aan de universiteiten: “Ëen incidentele hoge werkdruk, of een langdurige hoge werkdruk bij bepaalde functies met uitzonderlijke verantwoordelijkheden is te begrijpen. Maar dat de meerderheid van de wetenschappers jaar in, jaar uit, een te hoge werkdruk ervaart, moet de sector zich aantrekken”.

Andere factoren

De ontoereikende financiële kaders zijn, aldus Robeyns, wellicht de grootste oorzaak van de onacceptabele hoge werkdruk in de wetenschap: “Maar niet de enige oorzaak. Universitaire medewerkers zijn, meer dan vroeger, veel tijd kwijt aan verantwoording en controlemechanismes. Dit is een fenomeen dat we niet alleen in het wo zien, maar dat ook voor andere beroepsgroepen in de semi-publieke sector geldt.

De Stichting Beroepseer heeft al meerdere studies gewijd aan de mate waarin er een georganiseerd wantrouwen bestaat tegen professionals, en waarin gedocumenteerd wordt hoe schadelijk dat is voor het goed functioneren van professionals. Daarnaast wordt er in discussies, bijvoorbeeld met vertegenwoordigers van vakbonden, ook soms geopperd dat de CvBs zelf andere keuzes zouden kunnen maken die de werkdruk zouden kunnen verminderen door bijvoorbeeld minder geld uit te geven aan marketing, en dat geld te besteden aan onderzoek en onderwijs. In hoeverre dat een significant verschil zou maken, durf ik niet te zeggen, maar het lijkt me wel goed daar helderheid over te scheppen”.

Een witte staking 

Het is tijd om deze roofbouw op het wetenschappelijk personeel te stoppen. Volgens Robeyns proberen de Vereniging van Universiteiten (VSNU) en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) al jarenlang middels argumentatie, het schrijven van rapporten en politieke onderhandelingen, duidelijk te maken dat de financiering ontoereikend is: “Maar de vraag is of deze strategie voldoende vruchten zal afwerpen. En de vraag is ook waarom de wetenschappers op de werkvloer niet zelf het heft in handen nemen en hun frustraties niet enkel bij het koffiezetapparaat delen, maar tot actievoeren over gaan.

Eén mogelijkheid daarbij is het werken volgens contract: niet meer uren te werken dan het aantal dat je contractueel moet werken, en dan volgens de procentuele verdeling van je taakstelling. Deze zogenaamde ‘witte staking’ is eigenlijk niet meer dan het illustreren dat de sector draait op de overuren van het personeel.
Deze ‘witte staking’ is geen magische oplossing. Zonder expliciete steun van de CvBs, en in het bijzonder de VSNU, zal het voor de wetenschappers op de werkvloer moeilijk zijn om een echte verandering teweeg te brengen”

Lees het hele artikel van Ingrid Robeyns, Een ‘witte staking’, Science Guide, 14 februari 2018: www.scienceguide.nl

Kwantitatief onderzoek naar ervaringen van academici op Nederlandse universiteiten per vakgebied, Blogs Beroepseer, 13 februari 2018: https://beroepseer.nl

Ook academici komen in actie tegen ‘onacceptabele werkdruk’, door Gerrit-Jan Kleinjan, Trouw, 20 oktober 2017: www.trouw.nl