Om de ouderenzorg toegankelijk en betaalbaar te houden pleit de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) voor een integrale benadering. Door samenwerking tussen zorgverleners, zorgverzekeraars, zorgkantoren én de overheid kan duurdere en zwaardere zorg worden voorkomen. Het is nodig dat de overheid de integrale benadering ondersteunt vanuit de bekostiging en zorgt voor verdere versterking van het sociaal domein.

De betaalbaarheid en toegankelijkheid van zorg voor ouderen staat steeds meer onder druk. Eén van de oorzaken is de dubbele vergrijzing. Dit betekent dat het aandeel ouderen de komende jaren zal toenemen ten opzichte van de rest van de bevolking, én dat de gemiddelde leeftijd binnen de groep 65-plussers ook stijgt door de toename van 80-, 90- en 100-plussers. In 2012 waren er nog 2,7 miljoen 65-plussers, in 2041 zullen dat er 4,7 miljoen zijn. Tot 2060 blijft het aantal schommelen rond 4,7 miljoen. Het aandeel 65 – 79-jarigen zal sterk stijgen en vanaf 2025 neemt ook de groep 80-plussers sterk toe.

De gemiddelde leeftijd stijgt en de complexiteit van de zorgvraag van ouderen neemt toe. Ook is er sprake van een oplopend personeelstekort in de (ouderen)zorg. Tenslotte staat de mantelzorg onder druk. Er zijn steeds minder 50- tot 74-jarigen als mantelzorger beschikbaar voor het aantal 85-plussers. Dit stelt ons voor de vraag hoe we de kwaliteit, de toegankelijkheid en de betaalbaarheid van de ouderenzorg, ook voor komende generaties, kunnen waarborgen.

Integrale benadering

In de monitor heeft NZA het zorggebruik en de zorguitgaven van ouderen in de verschillende zorgsectoren tussen 2015 en 2019 in kaart gebracht. Hieruit blijkt onder meer dat de gemiddelde zorguitgaven stijgen naarmate iemand ouder wordt. De verschillen in zorggebruik zijn groot: zo maken zelfredzame ouderen aanzienlijk minder gebruik van de zorg. De komende jaren zal het aantal 65-plussers én de gemiddelde leeftijd binnen deze groep verder toenemen. Om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden, is het nodig ouderen zodanig te ondersteunen dat de behoefte aan zwaardere en duurdere zorg zo lang mogelijk wordt uitgesteld of wordt voorkomen. Hierbij is samenwerking en afstemming tussen de verschillende zorgverleners essentieel. Deze monitor is een vervolg op de monitor Zorg voor ouderen uit 2018, waarin NZa de ontwikkelingen in de ouderenzorg tussen 2012 en 2016 in kaart bracht.

Het is aan de verzekeraars om de gewenste inhoud en organisatie binnen de regio te vertalen naar de inkoop en contractering in de verschillende domeinen. De NZa kijkt hoe ze de integrale benadering vanuit de bekostiging kan ondersteunen. Ook kortdurende zorg en het inzetten van een specialist ouderengeneeskunde kunnen ziekenhuisopnames voorkomen of een opname in een Wlz-instelling vertragen. (Wet langdurige zorg).
Het is dan ook belangrijk dat deze zorg een goede plek krijgt binnen de eerstelijn en dat zorgverzekeraars hierop inzetten in de contractering en sturing in de regio. Bij advance care planning kijken oudere, familie en zorgverlener samen naar welke zorg past bij de oudere en diens (gezondheids)situatie. Dit voorkomt niet-passende zorg.

Versterken sociaal domein

Ook een sterk en proactief sociaal domein kan verergering van de zorgvraag vertragen of voorkomen. Bijvoorbeeld door het vroegtijdig oppakken van signalen en het voorkomen van vereenzaming. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) moet daarvoor de rol van het sociaal domein nadrukkelijk verder verstevigen en zo inrichten dat dit domein de groei van de ouderen nog beter opvangt. Daarbij is het wenselijk dat gemeente, zorgverzekeraar en zorgkantoor samen bijdragen aan preventie. Het moet dan ook mogelijk zijn om vanuit de Zvw (Zorgverzekeringswet) en Wet langdurige zorg (Wlz) te investeren in preventieve maatregelen in het sociaal domein. Bijvoorbeeld om een valpartij (en dus heupfractuur) te voorkomen.

Monitor Ouderenzorg – Trendanalyses, deel 2, NZa, 7 april 2022: https://puc.overheid.nl

Bijlage: Monitor Ouderenzorg – Trendanalyses, deel 2, NZa, 7 april 2022: https://puc.overheid.nl