De speciale onderwijsbijlage van de Volkskrant bevat negen lessen die het onderwijs heeft geleerd tijdens de coronacrisis. Nu de klaslokalen weer opengaan is het tijd voor een eerste balans. Hoe ziet de toekomst van de docent eruit?  Het klaslokaal blijkt magisch. Wat gebeurt er als docenten professionele ruimte krijgen? Antwoord: Ze bloeien op…
Het Voorwoord van de bijlage is van verslaggever Rik Kuiper.

Bij Les 8: Geef de docent vrijheid om het werk te doen komt Ron Bormans aan het woord, een voorstander van minder regels.

Radicale decentralisatie

Bormans, voorzitter van het College van Bestuur van Hogeschool Rotterdam, lanceerde vier jaar geleden de term radicale decentralisatie. Docenten moesten voortaan zelf bepalen waar hun opleidingen over zouden gaan. Ze moesten zelf beslissen wat ze daarvoor nodig hadden en hoe ze de ondersteunende diensten van de hogeschool konden faciliteren: “De macht van de overheid, bestuur en managers is groot. Die opmerking wordt me niet altijd in dank afgenomen, maar we hebben de speelruimte voor de docenten klein gemaakt. De professionals – niet alleen in het onderwijs, maar ook in de zorg – zijn jarenlang geknecht door ‘overijverige’ leidinggevenden, knellende methodes en opgelegde regels. Veel verantwoording afleggen, een licht autoritaire inslag, dat is de cultuur waar we vandaan komen. De autonomie van het klaslokaal verdween.

Dat moet anders. Stel dat er een kink in de kabel is bij individuele studenten, of de kwaliteit van een opleiding laat te wensen over. In het ‘oude gedrag’ zouden managers gaan sturen: je moet het zus of zo doen. In de nieuwe situatie moeten we vragen stellen: wat is er aan de hand, hoe kan ik helpen? De professional moet zich niet alleen verantwoorden bij de manager, maar ook andersom. Zo gebeurt het nog niet altijd, maar zo zou het wel moeten”.

We moeten doorpakken op het punt van vertrouwen

Bormans vertelt dat zijn pleidooi sinds 2016 een groot aantal studierichtingen heeft gesterkt in hun zelfbewustzijn: “Ik heb me de afgelopen jaren de blaren op de tong gepraat, maar het blijft lastig om veranderingen door te voeren vanuit bestaande culturen en patronen die in alle lagen van de organisatie verweven zijn. De beperkingen zitten trouwens vaak ook in het hoofd – mensen denken dat het niet mag. Als ze al autonomie zochten, dan gebeurde dat vaak onder de radar. Het is belangrijk dat we die autonomie nu dus blijven stimuleren”.

Tot slot adviseert Bormans dat we de les van de ‘reset’ sinds de pandemie kunnen verankeren in onze cultuur en werkwijze: “We moeten doorpakken op het punt van vertrouwen […] De reset door de corona-uitbraak is voor mij het zoveelste bewijs dat de autonomie in het klaslokaal moet zijn. Ook als dat lokaal voorlopig de eigen woonkamer is”.

De negen lessen

Les 1: Er gaat niets boven het klaslokaal

Les 2: Online onderwijs blijft

Les 3: Afstandsonderwijs kan thuiszitters uit de brand helpen

Les 4: Let op de privacy van de leerling (en de leraar)

Les 5: Kijk of het centraal examen wel nodig is

Les 6: Leerlingen kunnen meer zelf dan gedacht

Les 7: De invloed van ouders is nu groter dan ooit

Les 8: Geef de docent vrijheid om het werk te doen

Les 9: Weg met de excessieve bureaucratie voor academici

Wat het onderwijs leert in crisistijd: negen lessen, door Rik Kuiper en anderen, de Volkskrant, 28 mei 2020: www.volkskrant.nl

Geef de docent vrijheid om het werk te doen, door Bart Dirks, de Volkskrant, 28 mei 2020: www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/geef-de-docent-vrijheid-om-het-werk-te-doen~be4a7f31/

Afbeelding bovenaan is van Miloslav Ofukany