Stel je voor dat we na de Tsjernobyl-ramp niet alleen de centrale gewoon weer hadden nagebouwd en aangezet, maar ook het oude management hadden laten zitten.
Dat is er volgens Joris Luyendijk in grote lijnen aan de hand met cruciale delen van de mondiale financiële sector…”en soms snap ik wel waarom zoveel insiders hier in Londen met zulke minachting spreken over outsiders zoals u en mij. Verdienen we onze uitbuiting niet gewoon, als we dit allemaal maar laten passeren?”

Journalist Joris Luyendijk verblijft in The City van Londen, het financiële hart van Europa waar hij met een antropologisch blik kijkt naar de mensen die daar werken, de bankiers. Over hen brengt hij  sinds september 2011 verslag uit op zijn Banking blog op de website van het Engelse dagblad The Guardian.
Op 9 januari 2013 was Luyendijk te gast in het radioprogramma Joos van de Belgische zender Radio 1.
Luyendijk vindt het meest schokkende aan de nasleep van de financiële crisis dat er sinds de crisis niets is veranderd. Tegelijkertijd heeft de crisis enorme gaten geslagen in de balans van landen en banken. Veel van de gaten zien we nog niet, maar dat gaat wel gebeuren in de komende tijd, verzekert hij ons.

In het radio-interview legt hij uit hoe volgens hem de controlemechanismen binnen de financiële sector kapot zijn: “Wat je moet hebben zijn accountants die banken helemaal doorlichten en zich afvragen of de balans wel klopt. Ze zijn helemaal kapot, want die accountants geven tegelijkertijd ook advies aan diezelfde banken, hoe ze om de regels heen kunnen komen. Dat is een verschrikkelijk belangenconflict. De kredietbeoordelaars worden betaald door de mensen die ze beoordelen”.
Er zijn wel mensen die de dingen willen veranderen en die niet meedoen, maar over het geheel genomen corrigeert de sector zichzelf niet meer: “En wij staan er als buitenstaander naar te kijken en moeten wachten tot de volgende knal”.

Stilte tijdens de storm

Luyendijk citeert een uitdrukking die hij onlangs heeft gehoord: stilte tijdens de storm: “De vrijwel totale stilte vanuit de politiek. Democratie lijkt steeds meer het systeem te worden waarin wij mensen kiezen die mogen gaan uitvoeren wat de financiële sector dicteert. Er is geen duidelijk politiek verhaal over wat er precies is misgegaan, wat er moet gebeuren. In plaats daarvan hebben we politici die na hun politieke carrière gaan werken voor de financiéle sector. Dat is helemaal zo in Amerika, sterk in Engeland en steeds meer zo in Europa…..
…..De politiek heeft niet meer de controle over deze sector”.

Waar Luyendijk zich druk om maakt is dat Amerika en Engeland hun begrotingstekort aanvullen door grote hoeveelheden geld bij te drukken: “Als je dit tien jaar geleden had gezegd, dan zouden de mensen zeggen. Nee! Wat nog onvoorstelbaarder is, is dat niemand het erover heeft. En nu wordt de Europese Centrale Bank ook gedwongen om hetzelfde te gaan doen: geld bijdrukken”.
De gaten worden gevuld met het bijdrukken van geld. En dat komt vooral op de balans van de banken terecht: “Dat is ook een van de redenen dat we de inflatie niet zien waarschijnlijk…
…De financiële sector is momenteel aan het gokken en experimenteren, terwijl de euro nu juist ooit is opgezet om ons te beschermen tegen monetair gegok en geld bijdrukken”.

Op een dieper liggend niveau hebben we te maken met een financiële sector die eigenlijk soeverein is. Die is niet meer aan te pakken, volgens Luyendijk: “Die is niet zozeer out of control, maar beyond control. Dat vind ik het werkelijk beangstigende. De loyaliteit van de topmensen in die banken ligt niet meer bij een land, die ligt bij een mondiale klasse van mensen die zich ook helemaal onttrekken aan wetten, en meestal ook geen belasting betalen. De wereld lijkt wel een soort arena waar ze gewoon op jacht gaan. En dat was niet de belofte van een democratisch systeem. Wij zouden ons eigen lot vorm kunnen geven in een democratie”.
Terwijl we in bijna in de grootste crisis van de eeuw verkeren, gebeurt er eigenlijk niets: “Niemand die de gevangenis in gaat. Niemand wordt bestraft. De mensen die ons dit hebben aangedaan, zitten nog steeds aan de knoppen. Een van de kredietbeoordelaars was in 2006 en 2008 de baas van Moody’s en is het nog steeds. Hij verdient vijf miljoen dollar per jaar. Dat is onvoorstelbaar. Alsof Tsjernobyl de lucht in gaat en daarna zetten we het gewoon weer aan onder het oude management”.

Het boeiende, twaalf minuten durende interview met Luyendijk is te beluisteren op de site van de Belgische zender Radio 1: De mensen die ons de crisis hebben aangedaan, zitten nog steeds aan de knoppen. Klik hier. (Niet meer beschikbaar op Radio 1)

Op Luyendijks Banking blog – Going native in the world of finance is o.a te lezen hoe hij ertoe kwam een antropologische studie te verrichten naar de financiële cultuur van internationale bankiers. Wat zij doen heeft gevolgen voor ons allemaal, maar we weten eigenlijk nauwelijks waarmee ze mee bezig zijn. Zie: www.guardian.co.uk