Wat is beroepstrots? De vraag wordt gesteld aan Thijs Jansen direceur en mede-oprichter van Stichting Beroepseer en een van de redacteuren  van de bundel: Beroepstrots – Een ongekende kracht, gepubliceerd in 2009.
Jansen is geïnterviewd voor De Compliance Officer, vakblad van het Nederlands Compliance Instituut, waarvan het julinummer geheel gewijd is aan beroepstrots.
De term compliance is ontleend aan het Engelse werkwoord to comply dat naleving betekent. Een compliance officer wordt meestal aangesteld om toe te zien op de naleving van wet- en regelgeving binnen een organisatie of bedrijf.

Eigenwaarde en zelfvertrouwen

Jansen beschrijft beroepstrots “als een drietrapsraket. De eerste trap is de basis: ambachtelijke eigenwaarde. Deze ontleen je aan je zelfvertrouwen dat je ergens goed in bent, beter dan een ander. Wat de buitenwereld van jouw kunnen en kunde vindt, is bij eigenwaarde niet van belang. Beroepstrots is een stap hoger in de raket. Hier speelt het oordeel van de buitenwereld een rol. Beroepstrots hoort bij de individuele professional die het op prijs stelt dat anderen hem of haar goed en knap vinden.
Beroepseer is nog een stap hoger. Deze is het meest op de buitenwereld gericht. Veel trotse professionals met eigenwaarde gaan zich organiseren, omdat ze er gezamenlijk een eer in stellen hun werk zo goed mogelijk te doen. Bij beroepseer horen eigen hoge standaarden waarop de beroepsgroep aangesproken wil worden. Deze drietrapsraket geldt voor elke beroepsgroep. De raket komt niet van de grond als een van de trappen verwaarloosd is”.

De drietrapsraket is volgens Jansen belangrijk omdat “beroepstrots en beroepseer moeten aansluiten op de eigenwaarde en die blijft alleen in stand als mensen het gevoel blijven houden dat zij degenen zijn die competent zijn om hun werk goed te doen. Als dat gevoel mist gaan dingen mis. Een voorbeeld: als iemand iets heel goed kan, gaat alles vanzelf efficiënt. Maar als de professional op aanwijzing van anderen hetzelfde moet gaan doen, dan gaat het werk direct minder efficiënt. De professional wordt onzeker en minder gemotiveerd als anderen voortdurend over zijn schouders meekijken. Wat zou jij doen als een leek je voortdurend vraagt: ‘Waarom doe je dat nu? Zou je dat niet later of eerder doen?’ Het is logisch dat dit de professionele eigenwaarde aantast en de professional demotiveert. Uitgangspunt moet zijn: ‘Wie het weet, mag het zeggen’.

Eigenwaarde en zelfvertrouwen nemen toe als de professional vertrouwd wordt en de ruimte krijgt. Dit noem je in de psychologie: self-efficacy. Als je erin slaagt om weer een moeilijke situatie te ontleden en het probleem vervolgens oplost dan groeit je zelfvertrouwen. Dan ga je ervan uit dat je het volgende probleem ook kunt oplossen. Dit is een heel simpel mechanisme dat ongelofelijk belangrijk is, maar dat tegenwoordig vaak met voeten wordt getreden”.

Professioneel activisme

Om de beroepseer hoog te houden, stelt Jansen het volgende voor: “Ik vind het verheugend dat de politiek de afgelopen jaren zo actief is geweest in de financiële sector. Maar wat daar ontbreekt, is een systematische visie op hoe beroepsgroepen in deze tijd optimaal kunnen functioneren. Ik zou graag zien dat de Nederlandse polder verrijkt wordt met een overkoepelende ‘Stichting voor Nederlandse Beroepskwaliteit’. Het is de hoogste tijd dat beroepsgroepen zelf opkomen voor de kwaliteit van hun werk en gezamenlijk optrekken tegen de afrekenmechanismen waar ze onder lijden. Het zou verrijkend zijn als er een gemeenschappelijk erfgoed zou kunnen ontstaan, waardoor beroepsgroepen gezamenlijk in gesprek kunnen gaan met de regulerende overheid.

Nu worden de beroepsgroepen tegen elkaar uitgespeeld, terwijl er voldoende gemeenschappelijke belangen zijn. De tijd is er rijp voor: professioneel activisme is aan het opbloeien. Kijk naar PO in Actie die de vakbonden passeerde via een Facebook-beweging of naar Het roer moet om van de huisartsen. Het interessante van deze bewegingen is dat het niet meer gaat om arbeidsvoorwaarden en geld, maar over beroepseer”.

Klik hier voor lezen van het hele interview met Thijs Jansen: Beroepstrots: onderdeel van een driestapsraket: https://beroepseer.nl

De Compliance Officer, nummer 32, juli 2019, jrg 9: https://compliance-instituut.nl/media/eounvsio/dco_32_lr.pdf

Vakblad De Compliance Officer: https://compliance-instituut.nl/bibliotheek/de-compliance-officer/