In Arts en Auto, het ledenmagazine van de beroepsvereniging van zorgverleners VvAA, daagt hoogleraar psychiatrie Jim van Os de GGZ uit in een interview met Martijn Reinink. Van Os ergert zich aan de status quo binnen de Geestelijke Gezondheidszorg: “Met polderen achter de schermen bereik je niets. Het is tijd dat we als zorgprofessionals en patiënten meer de regie nemen, zoals de huisartsen met Het Roer Moet OM hebben gedaan”.

Van Os levert niet alleen kritiek, hij geeft ook oplossingen. Dat doet hij al langer. Bijvoorbeeld op het Nationale Zorgdebat Politieke keuzes in de zorg in Amsterdam op 21 januari 2017 waar Van Os de oplossing presenteerde voor het wegwerken van de hyperadministratielast in de zorg: het opnemen in de CAO dat administratieve overhead maximaal 5% van de tijd mag bedragen.
Voor de GGZ in zijn geheel bedacht Van Os een nieuw plan onder de titel De Nieuwe GGZ.
Met collega Philippe Delespaul heeft Van Os in het najaar van 2017 een alternatief plan geschreven voor het benchmark met ROM-systeem^*): Een valide kwaliteitskader voor de GGZ: Van Benchmark ROM aan de achterkant naar regionale regie en co-creatie aan de voorkant. Een valide kwaliteitskader kan, in combinatie met het instellen van een publieke GGZ, de huidige ondoelmatigheid en kwaliteitsblindheid opheffen.
Van Os in Arts en Auto: “GGZ is public health: 20 tot 30 procent van de volwassen bevolking kwakkelt jaarlijks psychisch, maar de ggz-sector heeft slechts capaciteit voor 6 procent. Als je kwaliteit wilt meten en vergelijken, moet je niet kijken naar symptoomreductie bij de 6 procent die is geselecteerd voor ggz. Je wilt weten wat de impact van de ggz is op het totaal van psychisch lijden in een regio”.

Kwaliteit is is volgens Van Os “aantonen dat je de moeilijkste patiënten snel helpt, zodat de huisartsen er niet mee blijven zitten, want dat gebeurt nu vaak. Zij kunnen mensen niet kwijt bij het zorgpad depressie omdat er ook sprake van verslaving is, en niet bij het zorgpad verslaving omdat er ook persoonlijkheidsproblematiek is. Stress voor huisartsen”.

Een kwestie van goede hulpverleners die moeten werken in een falend systeem, stelt Van Os. “Marktwerking leidt tot ondoelmatigheid: zorgbehoefte en -consumptie zijn niet op elkaar afgestemd. Iedereen mag een ggz-winkeltje beginnen. Als je omzet wilt hebben, moet je je niet richten op de moeilijke patiënten. Beter richt je je op milde angst en depressie. De darlings van sommige ggz-winkeltjes, die bovendien goed kunnen ‘rommen’. En dan hoor ik een zorgverzekeraar zeggen: hoe kan het dat dat bedrijfje zo goed scoort en die instelling niet? Nou, omdat ze bij die instelling patiënten met complexe problematiek opvangen en intensief begeleiden om ergere belasting voor de samenleving te voorkomen.” Hij schudt zijn hoofd. “Zorgverzekeraars begrijpen die cijfers niet”.

Ze willen geen ruzie met de minister

Dagblad Trouw meldt eind februari 2018 dat ggz-aanbieder Parnassia Groep toch weer ROM-data deelt met een externe databank. Van Os keurt dat af, zowel in de krant als op sociale media. Parnassia Groep laat in een reactie weten dat het artikel “helaas halve waarheden bevat” en betreurt het dat Jim van Os “de feiten verdraait”. Op Twitter krijgt de hoogleraar bijval, maar er zijn ook twitteraars uit de ggz die zich afvragen waarom hij in het openbaar kritiek uit. “Waarom kunnen we in de ggz niet bondgenoten zijn in ons streven de zorg te verbeteren?”, vraagt hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Robert Vermeiren zich af.

“Met polderen achter de schermen bereik je niets”, pareert Van Os. “Kijk naar de bestuurlijke poldertafels. GGZ Nederland en zorgverzekeraars jassen er bestuurlijke akkoorden en interventies doorheen, vaak zonder dat de juiste deskundigheid aan tafel zit. Benchmarken met ROM is het klassieke voorbeeld. En die interventies hebben grote gevolgen voor honderdduizenden patiënten en 80.000 hulpverleners, die het mogen uitvoeren. Het is tijd dat we ons als zorgprofessionals en patiënten empoweren en meer regie nemen. Zoals de huisartsen met Het Roer Moet Om hebben gedaan. Groot verschil met de huisartsen is dat we in de ggz gelaten zijn, omdat we in dat polderproces zitten, en als je daar eenmaal inzit, dan zijn je vrijheidsgraden nul. De beroepsvereniging en een enkele geprotoprofessionaliseerde patiëntenvereniging zijn blij dat ze aan die tafel zitten, ze willen geen ruzie met de minister. Protesteren is ontslag nemen en voor jezelf beginnen”.

Lees het hele artikel ‘We moeten uit die productiemal’ – Hoogleraar psychiatrie Jim van Os daagt GGZ uit, door Martijn Reinink, Arts en Auto, april 2018: www.artsenauto.nl

De nieuwe GGZ: www.denieuweggz.nl

Stop benchmark met ROM: https://www.stopbenchmark.nl/

Een valide kwaliteitskader voor de ggz: van benchmark-ROM aan de achterkant naar regionale regie en cocreatie aan de voorkant, J. van Os, Ph. Delespaul, gepubliceerd in het Tijdschrift voor psychiatrie, februari 2018: www.stopbenchmark.nl

Een alternatief voor ROM als benchmark: Een valide kwaliteitskader voor de GGZ met regionale regie en co-creatie, Blogs Beroepseer, 27 november 2017: https://beroepseer.nl

Noot
*) Met ROM wordt bedoeld: Routine Outcome Monitoring, het regelmatig invullen van vragenlijsten, bedoeld ter ondersteuning van de behandeling. Begin 2017 deden psychiaters een oproep om de petitie Stop ROM als benchmark in de GGZ te ondertekenen.
In 2012 waarschuwden acht kernhoogleraren psychiatrie voor grootschalige invoering van dit ROM-systeem ter vergelijking van de kwaliteit van behandelingen. Daarvoor is het totaal ongeschikt vonden zij.