“Gerard Sangers werd vermorzeld door de Participatiewet: ‘Ook ik ben beschuldigd van fraude’”. Het is de kop boven een artikel in dagblad Trouw in mei 2021 naar aanleiding van Sangers boek over zijn leven in de bijstand ‘Met dank, door MijnOverheid bij de Voedselbank‘. Het boek krijgt een vervolg in juli 2021: De mening van… een uitkeringstrekker.

Na veertig arbeidzame jaren komt Sangers, geboren in 1957, in 2011 in de bijstand terecht. Hij doet er alles aan om daar weer uit te komen met parttime werk en nulurencontracten. Maar zijn inspanningen om voldoende eigen inkomen te verwerven bleken alleen maar geld te kosten en hij kreeg al gauw het gevoel dat hij het moeras werd ingezogen: “Uiteindelijk heb ik met werken moeten stoppen, omdat het niet meer te betalen was”. Werken vanuit de bijstand bleek niet gestimuleerd, maar bestraft te worden.
Sangers was in een andere wereld terechtgekomen. In zijn eigen woorden “een van wantrouwen, regels, voorwaarden, verdienmodellen, beledigingen en sancties”. Het is een wereld waarvan ongeveer 75% van de bevolking het bestaan niet kent of niet wil kennen.
Anno 2021 zitten er ruim 400.000 mensen in de bijstand, dat is 4% van de werkenden. Rond 10% van de Nederlanders leeft in armoede of kan nauwelijks de rekeningen betalen. Conclusie: met 90% van het volk gaat het goed tot zeer goed. Dus politiek-economisch gezien TOP. Maar… die 10% zijn wel 1,2 miljoen mensen, van wie 400.000 kinderen…

Onbehagen

‘In de bijstand zitten’ wekt onbehagen op bij mensen die niet in de bijstand zitten. De mensen in de bijstand zelf voelen schaamte, of angst. Erover praten doe je niet. Maar Sangers praat er wel over en waarschuwt zijn lezers: “U zult, als lezer, versteld staan van deze verhalen. Het is niet alleen leven in schaamte en angst. Het is vaak ook armoede, het moeten voldoen aan de onzinnige regelgeving van de Participatiewet, de macht van de ambtenaar, de onmacht van de uitkeringsgerechtigde, het gevangen zitten in het systeem, geen toekomstperspectief meer zien”.

Wie in de bijstand raakt, krijgt te maken met de Wmo en Participatiewet. De Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 is ingetreden per januari 2015. De officiële titel van de wet luidt: Wet van 9 juli 2014, houdende regels inzake de gemeentelijke ondersteuning op het gebied van zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen en opvang. Het is de opvolger van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) van 2007. Wmo 2015 vormt een onderdeel van het stelsel van Zorg en Welzijn, dat verder bestaat uit de Wet langdurige zorg (Wlz), de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Jeugdwet. Met de wet is een groot deel van de overheidstaken overgeheveld naar gemeenten. Deze spreiding van bevoegdheden betekent decentralisatie van het sociaal domein.

De Participatiewet, eveneens ingegaan per januari 2015, vervangt de Wet werk en bijstand (WWB), de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en een deel van de Wajong. Volgens deze wet valt iedereen die kan werken maar het op de arbeidsmarkt zonder ondersteuning niet redt, onder de Participatiewet. De wet moet ervoor zorgen dat meer mensen werk vinden, ook mensen met een arbeidsbeperking.
De decentralisatie ging gepaard met een bezuiniging van dertig procent. Inmiddels zijn we jaren verder en het resultaat is: 352 gemeenten… met allemaal hun eigen regels. Sangers: “In de praktijk komt het erop neer dat je bij de ene gemeente ‘alles’ krijgt en bij een andere gemeente helemaal niks. Hoe hebben ze dit ooit kunnen verzinnen?” In een televisie-uitzending van TROS-Radar in april 2021 was er sprake van de term Wmo-vluchtelingen.

Participatiewet, een miljardenindustrie

De ondertitel van Sangers nieuwe boek luidt: Over het failliet van de Participatiewet. Hij beschrijft hoe de Participatiewet een miljardenindustrie is: re-integratie-bureaus, adviesorganen voor gemeenten/overheid, bureaus gespecialiseerd in loonkostensubsidies, ‘social return’ (opdrachtnemer van de gemeente helpt direct of indirect werkzoekenden aan een baan of stageplek), juridische adviesbureaus, trainingen/cursussen, uitzendbureaus, boeken/rapporten, onderzoeken.
Hij vertelt over de positie van bijstandsgerechtigden die door ambtelijke molens dreigen te worden vermorzeld en geeft zijn mening over dingen die hij “te gek voor woorden” vindt.
We kunnen zijn manier van denken goed volgen. Hij heeft het over hoogopgeleide en laagopgeleide mensen, het onbegrip tussen beide, ‘bullshit-banen’, de leefwereld en de systeemwereld, de werkvloer en het management. Voor zijn eerste boek had Sanger als begeleidende tekst willen schrijven: “Geen leuk boek om te lezen. Maar het verhaal moet verteld worden”, over de gemeente waar hij woont, het gemeentebestuur, de raadsleden, de burgemeester en de wethouders.
Er zit, in zijn woorden, een Berlijnse Muur tussen de systeemwereld (ambtenaren) en de leefwereld van mensen. Maar er zit ook een Berlijnse Muur tussen de ambtenaren van beleid en de ambtenaren van uitvoering.

Een baan vinden

Sangers: “Vanuit mijn ervaring gezien is het voor een bijstandsgerechtigde bijna onmogelijk een fulltimebaan te vinden bij de overheid, gemeente of organisaties die door subsidies gekoppeld zijn aan de gemeente. In de loop der jaren heb ik minimaal zes keer gesolliciteerd bij mijn gemeente. Relevante vacatures die mijns inziens passen bij mijn profiel, opleiding, competenties en ervaring. Vacatures zoals medewerker KCC (klantencontactcentrum), medewerker Werk & Inkomen, arbeidsmakelaar, leider sociale werkplaats, re-integratiemedewerker enzovoort. Officiële vacatures. Dus ik heb niet gesolliciteerd naar de functie van burgemeester of ICT-specialist of directeur. Iedere keer dezelfde standaardafwijzing: we hebben betere kandidaten kunnen selecteren of u past niet in ons profiel. Het allertrieste vind ik dat je niet eens een uitnodiging krijgt voor een gesprek.

Ik vraag mij af of gemeenten ooit een bijstandsgerechtigde in dienst nemen. Waarom zou een statushouder niet kunnen gaan werken bijvoorbeeld in de plantsoenendienst? Betaald natuurlijk. Wat ik niet begrijp, misschien wel niet wil begrijpen, is het volgende. Een bijstandsgerechtigde kost de maatschappij veel geld. De gemeente zelf is ook veel geld kwijt aan administratie, controle, begeleiding et cetera. Het zou dus goud zijn voor zowel de maatschappij als de gemeente, wanneer ze bij openstaande vacatures eerst in de kaartenbak van bijstandsgerechtigden gaan zoeken. Maar dat doen ze niet. Waarom niet? Ik ken bijstandsgerechtigden op diverse niveaus tot en met hbo.”

Commentaar van lezers op Sangers eerste boek

Ervaringsdeskundig
“De schrijver van dit boek is ervaringsdeskundig: dat kan ik beamen, want ik heb soortgelijke ervaringen gehad in de bijstand en met de bureaucratie van de overheid. De benadering van burgers is in de loop der jaren door de onoverzichtelijkheid van de wetgeving en het gebrek aan maatwerk onmenselijk geworden. Mensen die gediscrimineerd worden door werkgevers (zo is ons systeem nu eenmaal, werkgevers hebben vrije keuze) worden door onze overheid voortdurend weggezet als profiteurs en waarschijnlijke fraudeurs, terwijl ze in werkelijkheid juist door de overheid in hun mogelijkheden beknot worden. De schrijver legt alle misstanden bloot via verhalen uit eigen of andermans ervaring en baseert zich steeds op feitelijke gegevens.
De schrijver is duidelijk geen beroepsauteur, want hij herhaalt zich regelmatig; met een goede redactie zou het boek misschien wel een 100 bladzijden korter kunnen zijn. Van de andere kant is die authenticiteit ook de charme van het boek; je merkt, dat de schrijver door de ervaren onrechtvaardigheid getraumatiseerd is”.

Bedankt!
“Eigenlijk wist ik het wel, maar als je alles zo op een rijtje leest… dan is het inderdaad te gek voor woorden. Een heel duidelijk overzicht van alles wat er mis kan gaan in de wereld van de bijstand. Vooral de willekeur, steeds veranderende regels, maar ook steeds veranderende gezichten. Mooi het laatste hoofdstuk met alle tips. En ook bijzonder dat Gerard ons op deze manier een inkijkje heeft gegeven in zijn leven. Bedankt!”

Reactie van een ‘doctor’
“Gerard Sangers laat duidelijk zien hoe bijstandsgerechtigden klem gezet worden door regelgeving en hoe moeilijk het is om daar als individu iets aan te veranderen. Het boek getuigt ook van een scherp oog voor onrechtvaardige ongelijkheden. Veel van wat Sangers meemaakt is inderdaad te gek voor woorden, maar hij heeft het wel onder woorden weten te brengen. Zijn frustratie over zijn ervaringen met de bijstand spat van de pagina’s. Verwacht geen literair hoogstandje maar een eerlijke weergave van pijnlijke ervaringen die de auteur met een analytische blik probeert te duiden”.

Een menselijke overheid

De verhalen van Sangers tonen aan dat de Participatiewet niet functioneert. De wet op zich is niet verkeerd, maar strandt in de uitvoering. Ook al wil een wethouder het beter doen en gaan de raadsleden met hem mee, dan zijn er ambtenaren die het laten afweten. Sangers: “Burgemeesters, wethouders en raadsleden gaan, maar de ambtenaar behoudt zijn baan. Ik heb mezelf vaker de vraag gesteld wie nu eigenlijk de baas is bij gemeenten”.
Sangers is voorstander van het basisinkomen. Hij is ervan overtuigd “dat mensen weer mens worden, wanneer ze zelf hun leven mogen inrichten: gaan bijverdienen, creatief worden, een eigen bedrijfje beginnen, meer risico’s durven nemen, een zinvolle bijdrage leveren aan de maatschappij en ga zo maar door”.

Met zijn boek wil Sangers de systeemwereld (overheid/ambtenaren) een kijkje geven in de leefwereld van mensen in de bijstand, de praktijk van regelgeving, beslissingen, beleid en uitvoering. Het boek is een confrontatie met een onzinnige bureaucratie waarin wij mensen onszelf  hebben gemanoeuvreerd. We hebben onszelf klem gezet in een labyrinth van regels.
“De wereld gaat eerder ten onder aan de bureaucratie dan aan de atoombom”, heeft iemand eens gezegd in een interview begin jaren zeventig, een tijd waarin de dreiging van een atoomoorlog voelbaar aanwezig was in de maatschappij. De massademonstraties tegen kernraketten in de jaren tachtig moesten nog beginnen.

Sangers boek is een pleidooi voor een menselijke overheid.

De mening van… een uitkeringstrekker – € 19,95 excl.verzendkosten, 296 p. – kan worden besteld via website Te gek voor woorden: www.tegekvoorwoorden.org

Gerard Sangers (63) werd vermorzeld door de Participatiewet: ‘Ook ik ben beschuldigd van fraude’, door Lukas van der Storm, Trouw, 3 mei 2021: www.trouw.nl

Inhoudsopgave De mening van … een uitkeringstrekker

1. In de belangstelling
2. Don’t shoot the messenger
3. Niet normaal gaan vinden, wat niet normaal is
4. Mag een ambtenaar liegen? … Ja!
5. Zwijgcultuur=Zwijgplicht=Censuur
6. Een bijstandsgerechtigde een betaalde baan bij de overheid? Vergeet het maar…
7. Open sollicitatie
8. Mijn dove neef
9. De erfenis van tante Adrie
10. Wat is TONK nou weer?
11. De schuldenindustrie
12. Imago…beeldvorming…schone schijn
13. IQ en EQ
14. Ik ben niet meer van deze wereld
15. Wat als je het niet betalen kan?
16. Armenloterij
17. De maatschappij zegt tegen vluchtelingen: “Werken!!”
18. Hoe help je vluchtelingen aan betaald werk?… Bijna onmogelijk
19. Integreren? Hoe? Als je dorp je niet mot
20. Het mannenhuis
21. Maak kennis met je buren
22. Het goede voorbeeld
23. Oorlog
24. I had a dream
25. Films/docu’s die je gezien moet hebben
26. Tips and Tricks
27. Functies in het sociaal domein
28. Reviews vorige boek