De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) hebben begin juli 2020 aangekondigd strenger toezicht te gaan houden op zorginstellingen. Ze willen een einde maken aan ‘zorgcowboys’ en meer gaan samenwerken om dokters, ziekenhuizen, verpleeg- en thuiszorginstellingen te wijzen op goed bestuur en een meer professionele werkwijze van de raden van toezicht.
In het document Kader Goed Bestuur staat gedetailleerd geformuleerd wat van de zorginstellingen verwacht wordt op het gebied van gedrag, cultuur, kwaliteit en veiligheid. Het gezamenlijk optrekken zou de effectiviteit van het toezicht vergroten en duidelijkheid geven aan de zorgaanbieders:

“Zorgaanbieders moeten goede, betaalbare en voor iedereen toegankelijke zorg leveren. De IGJ en de NZa zien daarop toe. Bij het bewaken van deze publieke belangen is goed bestuur een belangrijke factor. In dit kader leggen wij als toezichthouders uit wat we verstaan onder goed bestuur, wat onze taken op dat gebied zijn en wat wij doen om goed bestuur te bevorderen. Wij maken hiermee duidelijk wat wij verwachten van het bestuur en het interne toezicht van zorgaanbieders. Ook als een zorgaanbieder geen bestuur of raad van toezicht heeft, zijn de uitgangspunten in dit kader van toepassing. Deze gelden voor alle zorgaanbieders, ongeacht omvang of organisatiestructuur”.

Verslaggever en auteur Rob de Lange schrijft in Het Financieele Dagblad dat zorgbestuurders het ongepast vinden om in coronatijd aangekondigd scherper toezicht door te zetten. Hij interviewde voorzitter Rutger Jan van der Gaag van de beroepsvereniging van zorgbestuurders NVZD, die zei: “De crisis moet aanleiding zijn het vertrouwen in de zorgbestuurders te vergroten. In plaats daarvan gooien we er tot onze grote ergernis nog eens nieuwe controle tegenaan om ze op het rechte pad te houden”.

Werken vanuit vertrouwen

Van der Gaag, tevens emeritus hoogleraar jeugdpsychiatrie, vindt het niet opportuun dat zorgbestuurders hier nu al mee aan de slag moeten. Ziekenhuizen hebben volgens hem laten zien goed te kunnen reageren op een crisis door de zorg voor covid-19-patiënten snel uit te breiden. Ze deden dat door naar bevind van zaken te handelen en bestaande protocollen te versimpelen of te versoepelen. “Het gedwongen werken vanuit vertrouwen in plaats vanuit nauwgezette regels en besluitvormingsprocessen verlicht de crisis en brengt innovatie”.

Naast het scherpere toezicht zijn er volgens Van der Gaag nog tien vormen van wetsaanpassingen en regelgeving in de maak. De Wet toetreding zorgaanbieders is er een van, net als uitbreiding van de Wet normering topinkomens (Wnt), maatregelen rond het persoonsgebonden budget (PGB), de Jeugdwet en het toezicht op de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
De zorgbestuurders vragen zich af waarom niet eerst de ingezette zelfregulering tot wasdom kan komen voordat wordt ingezet op meer overheidsregulering. “Het gebeurt constant: de ene maatregel is nog niet geëvalueerd of er komt weer een nieuwe regel overheen”.

95 procent gedraagt zich verantwoord

Van der Gaag merkt op dat 95 procent van de instellingen zich verantwoord gedraagt. Het is een reactie op een uitspraak  van waarnemend inspecteur-generaal bij IGJ, Marina Eckenhausen, die in juli 2020 in het FD beweerde dat de nieuwe aanpak van de toezichthouders voor sommige bestuurders nodig is: “Ik noem geen namen, maar we kennen allemaal de voorbeelden van cowboys in de zorg, faillissementen en andere tekortkomingen”.

Volgens Van der Gaag heeft extra regeldruk geen enkele zin. 95 procent voldoet aan de door NVZD opgestelde code. De regeldrift zet bestuurders alleen maar in een slecht daglicht: “In de overige 5% kan beschamend optreden plaatsvinden. Maar veel van deze wankele instellingen zijn al bij de inspecties in het vizier. Ik zou zeggen: richt daar je energie op, eventueel via verscherpt toezicht. Daar hoeven ze echt geen overuren voor te draaien. En als het fout gaat, hebben we het Scheidsgerecht Gezondheidszorg (een gespecialiseerde rechtbank voor de zorg, red.) om het gedrag te corrigeren”.

Volgens de bestuurders schiet de stapeling van toezicht haar doel voorbij en werkt het demotiverend. Wie kan straks door de bomen het bos nog zien, of aan besturen toekomen?

Een commentaar gelezen op internet: ”Integraal regeldruk vermeerderen in de zorg. Meer regels, meer toezicht, meer paarse krokodillen minder vertrouwen in zorgbestuurders en professionals”.

Lees het hele interview met Van der Gaag in Het Financieele Dagblad: Zorgbestuurders gruwelen van aangekondigd verscherpt toezicht, door Rob de Lange, 3 augustus 2020: https://fd.nl/

Kader Goed Bestuur, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, 3 juli 2020: www.igj.nl/publicaties/publicaties/2020/07/03/kader-goed-bestuur

IGJ en NZa: goed bestuur vraagt om actieve rol raad van toezicht, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, 3 juli 2020: www.igj.nl

Toezicht in de zorg op ‘cowboys en gebrekkig bestuur’ verder aangescherpt, Rob de Lange, Het Financieele Dagblad, 2 juli 2020: https://fd.nl

Afbeelding bovenaan is ontleend aan document ‘Kader Goed Bestuur’