Op donderdag 29 februari 2020 presenteert Floris Cohen zijn nieuwe boek De ideale universiteit tijdens een speciaal aan het onderwerp gewijd symposium in Amsterdam. Al jaren gonst het van de kritiek op het beleid van onze universiteiten. Maar hoe kun je zo’n veelzijdige instelling zinvol hervormen zonder een uitgewerkt idee van hoe het dan allemaal wél zou moeten?
Cohen is emeritus hoogleraar in de geschiedenis van de natuurwetenschap en ontwerpt in zijn boek een grotendeels nieuwe universiteit waarin de academische kernwaarden niet steeds verder uit zicht raken maar op een eigentijdse manier opnieuw tot hun recht komen. Hij hoopt met zijn bijdrage de discussie over onze universiteiten een positieve wending te geven.

Om alvast een idee te krijgen van wat Cohen beoogt heeft hij een Vlugschrift bij ‘De ideale universiteit’ gepubliceerd op de site van de Rode Hoed waar op 29 februari het symposium plaatsvindt:

“Stel, je bent bezorgd over hoe het er op de universiteit vandaag de dag aan toegaat. Stel, je krijgt de kans om geheel naar eigen inzicht een nieuw beste lin te richten. Hoe zou je dat aanpakken?

Die bezorgdheid leeft breed. Ik deel haar, en zo kwam ik ertoe een gedachten-experiment te ondernemen. Ik heb gedaan alsof de huidige universiteit eenvoudigweg niet bestaat, om vervolgens op het schoon geveegde speelveld een nieuwe te bedenken. Natuurlijk geen compleet nieuwe. Er is van alles, tot en met de academische kernwaarden aan toe, dat het wel degelijk waard is behouden te blijven. Maar dan toch wel een grotendeels nieuwe, waarvan ik hoop en zelfs verwacht dat menigeen, van student tot hoogleraar en van faculteitsraadslid tot minister, zich er beter in thuis zou voelen dan in de huidige. Ik heb geen blauwdruk ontworpen, zo gedetailleerd en dichtgetimmerd is mijn schets niet bedoeld. Maar ik heb ook weer geen luchtkasteel gebouwd — daarvoor is het ontwerp te veel gericht op de praktijk van alledag. Zie wat volgt eerder als een manier om van de stortvloed aan kritiek die al zo lang de ronde doet nu over te gaan op een positieve discussie: hoe moet het dan wel? Mijn boekje De ideale universiteit, dat op 11 februari 2020 uitkomt bij uitgeverij Prometheus, wil daartoe een aanzet geven.

Wie is de ‘ik’ die zo graag die aanzet wil geven? Een 73-jarige oud-hoogleraar in de geschiedenis van de natuurwetenschap aan eers t(negentien jaar lang) de Universiteit Twente en de afgelopen dertien jaar aan de Universiteit Utrecht. Een oude zeur dus waarschijnlijk, die de moderne tijd niet meer zo goed volgen kan. Erger nog, een zeur die alles weer terug wil brengen naar hoe hij meent zich te herinneren dat het er in zijn studententijd een halve eeuw geleden aan toeging. Dat eerste misschien — dat kan ik lastig zelf uitmaken. Maar dat laatste zeer zeker niet. Van alles in mijn schets is wel degelijk nieuw, en zeker in zijn samenhang bij mijn beste weten niet eerder zo vertoond. Bovendien: wat me drijft is niet het terugverlangen naar een universiteit die nooit bestaan heeft. Wel gaat het me aan het hart te moeten constateren dat enkele van de beste studenten die ik de laatste jaren heb mogen begeleiden na hun promotie de universiteit maar liever de universiteit laten en elders een baan zoeken en vinden (de meesten als leraar). Als bepaald niet de minsten van de jongste generatie de universiteit maar liever buiten hun toekomstplannen sluiten, dan is er toch echt iets heel alarmerends mis gegaan.

Maar goed, nu dus naar positief
(…)

Betere waar voor de student

Wat, om te beginnen, heb ik aan betere waar te bieden dan wat jullie nu in ruil voor je collegegeld aangeboden krijgen? In de allereerste plaats een helderder idee, met bijbehorende praktijk, vanwaar een universiteit eigenlijk voor staat en waar ze toe opleidt. Het allereerste, maar bepaald niet het enige antwoord op die tweede vraag luidt kortweg: voor de arbeidsmarkt. Aan het eind van drie jaar bachelor’s en nog een óf twee jaar master’s betreed je de arbeidsmarkt als, bijvoorbeeld, jurist of scheikundige of neerlandicus of psycholoog of basisarts. Als bachelorstudent doe je de basiskennis en de methodische grondslagen op van het vakgebied dat je hebt gekozen, verrijkt met uitvoerige, inspirerende demonstraties van hoe je hoogleraren in dat vakgebied zélf denken en te werk gaan. In het aanvullende master’s jaar krijg je een besef bijgebracht van de reikwijdte van de discipline waarin je wordt opgeleid: wat kan je er wel, wat kan je er niet mee? De hele rest, de feitelijke toepassing dus op een specifiek onderdeel van de opgedane kennis en bijgebrachte praktijk, doe je op de arbeidsmarkt zelf op (alleen in de studie geneeskunde kan een vervolgopleiding aan de universiteit zelf natuurlijk niet worden gemist)”.

Download hier het hele Vlugschrift ‘De ideale universiteit’, door Floris Cohen: https://rodehoed.nl/wp-content/uploads/2020/01/De-Ideale-Universiteit-H.F.-Cohen.pdf

Meer info en aanmelden voor symposium De ideale universiteit: https://rodehoed.nl/programma/de-ideale-universiteit/