Benedict Dellot heeft met zijn team een aantal essays verzameld voor een gids met verschillende nieuwe perspectieven op de toekomst van arbeid. De belangstelling daarvoor neemt toe maar hij vindt dat er de afgelopen tijd veel moeite is verspild. Hij is moe van de clichés die de ronde doen over de toekomst van arbeid en vindt ook dat het openbare debat opvallend oppervlakkig blijft. Het is de hoogste tijd voor nieuwe ideeën. Ze staan beschreven in A field guide to the future of work met daarin nieuws over de opkomst van ‘fauxtomatie’ tot de neergang van ‘kathedraalfirma’s’.

Benedict Dellot is hoofd van het Future Work Centre en onderdirecteur van het team Economy, Entreprise and Manufcaturing van de RSA, de Royal Society for the encouragement of Arts, Manufactures and Commerce.
Onderzoek is gericht op zelfstandig ondernemerschap, de makersbeweging en de toekomst van productie, kapitaal en eigendomsrecht in de 21ste eeuw.
De RSA is een in Londen gevestigde Britse multidisciplinaire organisatie, gesticht in 1743, met als doel het verrijken van de maatschappij door middel van ideeën en activiteiten.

Algoritmen die kanker even nauwkeurig kunnen traceren als professionele pathologen; persoonlijke kunstmatige intelligentie die de menselijke stem kan nabootsen en een afspraak kan maken; machines die zes keer zo snel als mensen stenen kunnen stapelen… De technologie blijft zich ontwikkelen, elke dag komen er nieuwe mogelijkheden bij. Maar wat betekent dat voor de werkende mens?
Over het algemeen worden we geconfronteerd met twee meningen. Òf we staan aan de vooravond van een ramp met verlies van banen en economische ellende voor het grote publiek. Òf er vindt, dankzij de nieuwe technologie, een toename van productie plaats die zal leiden naar een stijging van de levensstandaard en een overvloed aan kwaliteitsbanen. Spraakmakende cheerleaders van beide kampen in het debat wijzen enthousiast op statistische analysen die hun visie op de toekomst ondersteunen.

Vier vergissingen bij het voorspellen

De eerste vergissing die analytici maken bij het voorspellen van de toekomst van arbeid is dat ze zich blind staren op de technologie – kunstmatige intelligentie en robotica. Ze besteden weinig aandacht aan de minder flitsende, maar altijd nog effectieve innovaties zoals e-commerce-platforms, het Internet of Things (IoT  het -tijdelijk – verbinden van apparaten met internet om gegevens te kunnen uitwisselen), distributed ledgers (blockchain is daarvan een vorm), cloud computing en smartphones.

De tweede vergissing betreft de onafgebroken concentratie op automatisering, alsof dat de enige manier is waarop technologie het leven van werknemers kan beïnvloeden. Machines veranderen ook de wervingspraktijken, maken surveillance en bewaking eenvoudiger. Ook veranderen en reconstrueren ze de aard van businessmodellen en industrieën.

De derde vergissing is dat bij het analyseren van de effecten van technologie men te vaak blijft stilstaan bij theoretische mogelijkheden. Ondertussen negeert men wat er in werkelijkheid gaande is. We horen van een doorbraak in persoonlijke technologie, zoals de zelf rijdende auto of persoonlijke stemassistenten, maar zelden horen we of deze innovaties al in de echte wereld worden toegepast.

De vierde vergissing is dat we te weinig aandacht besteden aan de systemische effecten van technologie. Het is namelijk zo dat toepassing in de ene sector van de economie het leven van werknemers kan beïnvloeden in een andere sector. Voorbeeld is het verschijnsel ‘kringloopvraag’, waarbij de inzet van technologie in de ene tak van industrie leidt tot kostenbesparing voor de consument, waardoor geld vrij komt voor stimulering van de vraag in een andere tak.

Gids voor de toekomst van werk

Deze tekortkomingen kunnen niet worden genegeerd. De kwaliteit van het debat over technologie doet ertoe en kan ons helpen ons goed voor te bereiden. We noemen de beleidsambtenaar die gaat over belastingheffing; een leidinggevende in het vervolgonderwijs die het onderwijsprogramma opnieuw bekijkt; de personeelschef die de maatregelen voor het welzijn van personeel herziet. Deze personen zijn vatbaar voor het maken van slechte beslissingen op grond van slechte informatie.

Het is noodzakelijk versleten vragen achter ons te laten en meer ruimte te gunnen aan alternatieve en evenwichtige toekomstplannen om met technologie vorm te geven aan arbeid.
Nicolas Colin heeft eens gezegd dat de opkomst van de digitale economie de consument bovenaan de voedselketen heeft geplaatst en momenteel zijn zij het die eisen stellen aan werknemers in plaats van aan werkgevers.
Anderen richten zich op de gebruikelijke automatisering, maar dan wel met een frisse blik. Calum Chace beweert dat, hoewel automatisering een meedogenloze banenmoordenaar is, automatisering wel drastisch de kosten van levensonderhoud kan verminderen van mensen met een laag inkomen. Nick Srnicek ziet op zijn beurt een nieuw machinetijdperk van de zonnige kant. Hij gelooft dat zo’n tijdperk kan uitmonden in een vierdaagse werkweek. Astra Taylor schrijft daarentegen dat automatisering grotendeels een schertsvertoning is, een truc van bedrijven om modern te ogen terwijl de mensen achter de schermen het zware blijven doen.

Planetaire arbeidsmarkt

Dan zijn er nog die voorspellen dat er een overvloed aan werk zal zijn in de komende jaren. Maar zij waarschuwen ook dat er kritischer naar werk gekeken zal worden. Phoebe Moore voorziet een kille toekomst waarin werknemers overgeleverd zijn aan de tirannie van een alomtegenwoordig surveillancesysteem, een waarbij niet alleen prestaties worden gecontroleerd maar ook al het doen en laten van werknemers.

Landen als Groot-Brittannië zijn niet het enige land dat de gevolgen van technologie ondervindt. Mark Graham schrijft over de opkomst van een planetaire arbeidsmarkt waar nieuwe technologieën zorgen voor uitbesteding van meer banen van ontwikkelde landen naar ontwikkelingslanden. Daarbij hoort ook het gruwelijke werk van content moderation, het opsporen van mogelijk aanstootgevende en ongewenste afbeeldingen en teksten op internet.
Urvashi Aneja vraagt zich af wat een nieuw machinetijdperk betekent voor de 1.3 miljard inwoners van India? Zal het de sociale mobiliteit bevorderen of juist de informele economie en het kastensysteem versterken?

Onze verslaving aan voorspellingen onderdrukken

Dellot oppert dat de lezer van de essays misschien zal vinden dat de perspectieven de hele kwestie van technologie en arbeid ingewikkelder in plaats van eenvoudiger maken. Maar dat is nu juist het punt waar het om gaat. We willen veel te graag nauwkeurige voorspellingen die ons precies vertellen hoe de toekomst eruit gaat zien: ‘X miljoen banen verdwenen tegen 2040!’ Het is beter ons te verdiepen in verschillende scenario’s om ons op de toekomst voor te bereiden. Dat is de enige manier. De toekomst vormgeven op de manier die ons het beste lijkt is beter dan passief op de toekomst gaan zitten wachten.

De serie essays gaat over de toekomst van de arbeidsmarkt van Groot-Brittannië, maar ook over recente veranderingen. De analyse van de Labour Force Survey laat zien hoe de beroepsbevolking verandert. Bijvoorbeeld:

Onder de twintig snelst groeiende banen bevinden zich:

– programmeurs en software-ontwikkelaars
– chefs van personeelszaken en bestuurders
– medewerkers in de zorg – hulpverleners – thuiszorgers
– elementaire beroepen: opslag, warenhuizen, magazijnmedewerkers

Onder de twintig snelst verdwijnende banen bevinden zich:

– kassamedewerkers in de detailhandel
– bankmedewerkers en postboden
– telefonische verkoopmedewerkers
– administratieve beroepen bij de overheid

Klik hier voor downloaden in PDF A field guide to the future of work, collected essays, geredigeerd door Benedict Dellot m.m.v. Rich Mason, Fabian Wallace-Stephens en Toby Murray: www.thersa.org/globalassets/pdfs/reports/rsa_field-guide-future-work.pdf

Tired of the same old clichés about the future of work? You’re not alone, door Benedict Dellot. RSA, 29 december 2018: www.thersa.org