Discontinuïteit is te zeer de norm in sociaal beleid en in organisatie- en uitvoeringspraktijken ervan. In het essay Het geheim van de lange relatie^*) schrijven de auteurs dat we maatschappelijke vraagstukken en uitdagingen met meer succes zouden kunnen aanpakken als we continuïteit een centrale plek kunnen geven in het sociaal domein. Het gevolg daarvan is dat in het bijzonder de relationele continuïteit – het contact van sociaal werkers met bewoners en cliënten – wordt gefrustreerd.

Het kan anders en het moet anders. Radboud Engbersen, programmaleider bij Movisie en een van de auteurs van het essay gaat in een artikel op Sociale Vraagstukken nader in op het onderwerp. Aan het slot leveren drie experts, geïnterviewd door Jan van Dam, commentaar.

Discontinuïteit doorbreken

Tijdelijkheid, wisseling en discontinuïteit lijken in het hele semipublieke domein een wezenskernmerk te worden, terwijl er juist behoefte is aan vertrouwdheid, aan vaste contacten, aan rust en aan zekerheid. Het is daarom tijd dat politiek en bestuur serieus werk maken van continuïteit. In beleid, in organisaties, in professionele relaties.

Het essay biedt aanwijzingen om op drie samenhangende niveaus de alom aanwezige discontinuïteit te doorbreken.

– Beleidsmatig: weersta de verleiding om op basis van incidenten, modegrillen of politieke druk het beleid telkens aan te passen.
– Organisatorisch: garandeer meerjarige financiële zekerheid door anders of zelfs niet meer aan te besteden.
– Relationeel: zorg voor een werkklimaat waarin professionals een langdurige relatie met inwoners, cliënten en een wijk kunnen aangaan.

Reactie 1: Stop met aanbesteden

De eerste reactie is van Michiel van der Vlies: Beter betrokkenheid en worteling in lokale gemeenschap dan aanbesteden. Van der Vlies is bestuurder van sociaalwerk-organisatie MEE-Vivenz, een grote welzijnsorganisatie in Dordrecht en omstreken. Hij pleit voor afschaffing van kortjarige aanbestedingen. “Die zorgen alleen maar voor onrust”.

“Ik ben zelf wethouder geweest in Hendrik-Ido-Ambacht, maar besef nu meer dan toen het belang van continuïteit voor de bereidheid van organisaties, professionals en inwoners om te ontwikkelen. Veranderen prima, maar dat werkt beter als je financiële zekerheden hebt waardoor je kunt investeren.

Het essay geeft de lezer inzicht in het geheim van de langdurige relatie, en biedt tevens aanknopingspunten om de continuïteit in het sociaal domein te waarborgen. Ik voeg er graag aan toe: Stop met het circus van aanbesteden en keer terug naar het Rijnlandse model van overleg”.

Reactie 2: Geduld opbrengen

Willemijn van der Zwaard benadrukt: We moeten met z’n allen geduld opbrengen. Van der Zwaard is strategisch projectleider bij zorginstelling Reinaerde. Ze onderschrijft de oproep uit het essay aan professionals om zich zelfbewuster op te stellen.

“Als je te weinig ruimte voor je professionaliteit opeist, hoe kun je dan voor mensen met een hulpvraag de goede dingen doen? Het zou‚ met andere woorden‚ je professionele verantwoordelijkheid moeten zijn om je uit te spreken wanneer een regel of financieel kader je hindert je werk goed te doen.

Gemeenten zochten de afgelopen zeven jaar naar passende organisatievormen voor zorg en ondersteuning. Er is discussie mogelijk over de vraag of ze daar voldoende in zijn geslaagd, maar hoe dan ook is er ruimte ontstaan om lokaal de taaie vraagstukken aan te pakken. Het sociaal domein moet daar nu de focus op leggen, een strakke opdrachtgever-opdrachtnemer-relatie is daarbij echter eerder een belemmering dan een stimulans.

We moeten met z’n allen geduld opbrengen, zoals de auteurs van het essay terecht vragen, en gemeenten de gelegenheid bieden om samen met hun partners iets op te bouwen. Als iets de continuïteit in het sociaal domein bedreigt, dan is het wel dat we uit ongeduld zouden besluiten tot een re-centralisering van verantwoordelijkheden”.

Reactie 3: Gemeenschappelijke visie

Marcel Spierts: Discontinuïteit en versnippering bestaan langer dan vandaag. Spierts is zelfstandig onderzoeker en publicist op het gebied van sociaal werk, educatie en cultuur. Hij mist de historische dimensie in het essay.

“Bijna vijftig jaar na het verschijnen van de Knelpuntennota (1974), vertoont wat we nu het sociaal domein noemen nog steeds het beeld van enorme versnippering. Daar kun je moedeloos van worden. Maar als je het beeld goed tot je laat doordringen, vind je er ook aanknopingspunten voor een mogelijke oplossing. Een ervan is dat beleidsmakers, organisaties en professionals veel meer het gesprek met elkaar moeten aangaan, over hoe ze tot een gemeenschappelijke visie kunnen komen. Een visie van waaruit ze via een van tevoren overeengekomen manier van werken bepaalde doelstellingen kunnen realiseren. Dat is volgens mij dé manier om eindelijk af te komen van die vermaledijde versnippering en discontinuïteit in het sociaal domein.

Dat onze premier het hebben van een visie bijna als iets onoorbaars beschouwt, ontslaat ons niet van de plicht om er zelf een te ontwikkelen. Zorg- en welzijnsorganisaties en hun professionals mogen zich niet verschuilen achter welk excuus dan ook. Zij móéten, als ze hun metier serieus nemen, een goed onderbouwde visie ontwikkelen, en hun manier van werken daarop afstemmen. Daarvoor moeten ze gebruikmaken van de kennis die er al is. Maar ook dienen ze hun praktijk zo in te richten dat de kennis verder ontwikkeld wordt. Ik heb het dan over een gezamenlijke inspanning van beleidsmakers, wetenschappers, professionals, ervaringsdeskundigen, bewoners en cliënten”.

Lees het hele artikel en de interviews: Succesvol sociaal werk vraagt om relationele continuïteit, door Radboud Engbersen, Sociale Vraagstukken 9 december 2022: www.socialevraagstukken.nl/succesvol-sociaal-werk-vraagt-om-relationele-continuiteit/
Movisie is het landelijk kennisinstituut voor het sociaal domein. Sociale Vraagstukken is een tijdschrift en een platform voor debat van onderzoekers en deskundigen over maatschappelijke kwesties.

Permanente vernieuwingsdrang ondermijnt het sociaal domein, door Radboud Engbersen (Movisie), Thijs Jansen (Stichting Beroepseer), Rienk Janssens (VNG), mei 2022, een uitgave van Movisie: www.socialevraagstukken.nl/permanente-vernieuwingsdrang-ondermijnt-het-sociaal-domein/

*) Downloaden essay Het geheim van de lange relatie, door Rienk Janssens, Radboud Engbersen, Thijs Jansen, mei 2022: https://beroepseer.nl/wp-content/uploads/2022/05/essay_het_-geheim_van_de_lange_relatie_DEF.pdf