We horen al decennialang dat automatisering menselijke arbeid overbodig zou maken. Maar na een eeuw van automatisering  zijn we nog steeds hard aan het werk. Hoe komt het dat er nog steeds zoveel banen zijn? Hoe ziet de toekomst van ons werk eruit? Deze vragen stonden centraal in de jaarlijkse lezing van het Centraal Planbureau, de CPB Lecture 2021, uitgesproken door David Autor.
Autor is een toonaangevende stem op het gebied van arbeidseconomie. Hij is hoogleraar aan het Amerikaanse Massachusetts Institute of Technology (MIT) en co-directeur van MIT Task Force on the Work of the Future en het NBER Labor Studies Program.  Zijn onderzoek transformeert de voorstelling die we hebben van de manier waarop werknemers en banen worden beïnvloed door globalisering en technologische veranderingen. In 2020 won hij de prestigieuze John Heinz Award.
In een co-referaat ging Egbert Jongen, programmaleider Arbeid op het Centraal Planbureau (CPB), in op de impact van technologische ontwikkeling op de Nederlandse arbeidsmarkt.

De CPB-lezing en het co-referaat gingen over de toekomst van werk met speciale aandacht voor de rol van beleid. Welke banen zijn verdwenen en welke banen zijn ontstaan, en hoe gaat het verder in de toekomst? Wie zijn de winnaars en wie zijn de verliezers? En wat zijn de uitdagingen voor beleid?

Uit de lezing van Autor

Waarom zijn er nog zoveel banen na een eeuw van automatisering?

Drie factoren hebben hiertoe geleid

1. Onverzadigbaarheid – Nooit genoeg krijgen
2. Complementariteit – Betere hulpmiddelen verrijken ons
3. Nieuw werk – Nieuwe eisen voor menselijke specialisatie, expertise

Meer dan 60% van de banen in 2018 was in 1940 nog niet ‘uitgevonden’

Nieuw soort werk: Doktersbezoek

Tijdloze taken

• Vragen over stress, beweging, alcohol
• Met een hamertje op de knie slaan

Taken die nu worden gedaan door machines (automatisering)

• Controleren van bloed-zuurstof, hartslag
• Nadenken over medicatie

Nieuw gecreëerd werk (uitbreiding)

• Diagnostisch radioloog (1970)
• Apothekersassistent (1980)
• Mammograaf (2010)

Nieuw soort werk. Marketing onderzoek

Tijdloze taken

• Hypothesen formuleren, analyses voorstellen
• Resultaten bekijken, opnieuw beginnen

Taken die nu worden gedaan door machines (automatisering)

• Modellen berekenen, significantie testen
• Tabellen en cijfers genereren

Nieuw gecreëerd werk (uitbreiding)

• Toegepast statisticus (1980)
• Directeur marketingonderzoek en -analyse (1980)
• Ontwikkelaar datavisualisatie (2018)

Nieuw werk: Waar komt het vandaan en waar bestaat het uit?

Technologische innovaties verbreden én automatiseren menselijke arbeid

• We kunnen deze krachten meten en onderscheiden

Het is niet alleen technologie! Vraag dwingt vorm waar nieuw werk verschijnt

• Negatieve handel brengt opschudding teweeg: ontmoedigt het creëren van nieuw werk
• Demografische druk: bevordert het scheppen van nieuw werk

Het is niet alleen van belang of we innoveren, maar ook hoe en waar we innoveren

• Hoe: verbreden we of automatiseren we?
• Waar: welke beroepen worden verbreed, welke geautomatiseerd?

De toekomst van werk betekent werk in uitvoering

• De banen die we krijgen hangen deels af van de investeringen die we doen
• en de instellingen die productiviteit omzetten in welvaart

Conclusies: Het is aan ons het werk van de toekomst vorm te geven

1. Er is een voelbare angst voor de toekomst – het gevolg van een verschil tussen innovatie en kansen op de arbeidsmarkt
2. Deze gevolgen zijn niet intrinsiek. Zij weerspiegelen institutionele keuzen
3. De meeste banen van vandaag moesten een eeuw geleden nog worden uitgevonden
4. Op dit moment zijn we het werk van de toekomst aan het uitvinden
5. We behoren een toekomst uit te vinden waarin wijzelf en onze kinderen zouden willen leven

Downloaden PDF: CPB Lecture David Autor, Shaping the Future of Work, 23 September 2021: www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/CPB-Lecture-2021-David-Autor.pdf

CPB Lecture 2021 “De toekomst van werk”, Centraal Planbureau, 23 september 2021: www.cpb.nl/cpb-lecture-2021-de-toekomst-van-werk

Hieronder video van de CPB Lecture 2021 van David Autor (23 september 2021), in twee delen: