Toen de Amerikaanse senator Elizabeth Warren aankondigde dat ze zich kandidaat stelde voor de presidentsverkiezing liet ze duidelijk zien dat ze solidair was met de vakbonden. Ze had voor haar aankondiging namelijk een historische plek uitgekozen: de Everett Mills in Lawrence, Massachusetts. Bij die fabrieken brak in 1912 een staking van textielarbeiders uit, de Bread and Roses-staking, zo genoemd naar de leuze van de stakers: “We want bread and roses too”.

Deze staking – door vakbondsactivisten beschouwd als een mijlpaal in de geschiedenis van de Amerikaanse arbeidersbeweging – werd aangevoerd door de vakbondsorganisatie Industrial Workers of the World (IWW). Tegen de dertigduizend stakers namen er aan deel, bestaande uit migrantenkolonies, de meesten afkomstig uit Europa. Aanleiding tot de staking was een wet van de staat Massachusetts: voortaan mochten vrouwen en kinderen per week niet langer werken dan 54 uur (in plaats van 56 uur). Dat betekent uiteraard ook minder loon. Prompt namen fabriekseigenaren het besluit de werkweek voor de mannen ook met twee uur in te korten, met als gevolg ook minder loon. De fabriekseigenaren waren van mening dat de vrouwen en kinderen en de onderling sterk verdeelde immigranten weinig konden inbrengen tegen het besluit.
Maar dat bleek niet het geval. De arbeiders vernielden machines, sloegen ruiten in en vochten twee weken lang met de politie en veiligheidsdiensten. Uiteindelijk kregen ze loonsververhoging, niet alleen voor zichzelf maar voor alle arbeiders in Nieuw-Engeland.

Jongeren blijken gevoelig

Elizabeth Warren is van de Democratische Partij. Democraten beschouwen de vakbonden nog steeds als een belangrijke bron van kiezers. Maar er is wel een probleem. Het aantal mensen dat lid is van een vakbond slinkt met het jaar. De arbeiders verdwijnen uit de vakbonden, ze vormen niet langer meer de kern van een vakbond. Wel is het zo dat, volgens een Gallup-peiling, het aantal mensen dat vakbonden steunt de laatste vijftien jaar constant is gebleven in de V.S.
In zijn artikel The Future of Unions Is White-Collar in Slate schrijft Bret Schulte dat de arbeiders dan wel verdwenen mogen zijn, maar dat er een nieuw type vakbondslid in aantocht is: de ‘witte boorden’-werknemer (de traditionele arbeider wordt wel de ‘blauwe boorden’-werknemer genoemd).
Schulte is hoogleraar journalistiek aan de Universiteit van Arkansas en voorzitter van AFSCME Local 965, een in 1962 opgerichte organisatie van werknemers in de publieke sector van een aantal provincies van Arkanas. Slate is een algemeen in 1996 opgericht digitaal magazine met analyse en commentaar op politiek, nieuws, bedrijfsleven, technologie en cultuur.

Als politici de volgende generatie vakbondsleden voor zich willen winnen, aldus Schulte, dan is het nodig dat ze zich gaan richten tot jonge kiezers in plaats van tot de verkeerde mensen. De jongeren blijken wel gevoelig te zijn voor het vakbondswezen. Gebleken is dat werknemers onder de 35 jaar eerder lid worden van een vakbond dan andere leeftijdsgroepen. Dat komt overeen met de cijfers van het U.S.Bureau of Labor Statistics in 2019. Ze tonen de geleidelijke overgang van de arbeidersklasse naar professionals en technici. Denk hierbij aan leraren, verpleegkundigen, geschoolde werknemers, journalisten, scenarioschrijvers, afgestudeerde studenten, universiteitsmedewerkers, werknemers in de non-profit sector, mediaprofessionals en professionals in de entertainmentindustrie. Hier horen ook de ambtenaren bij, de grootste, georganiseerde sector.

Tegen de zeven miljoen professionals lid van een vakbond

De ambtenarenvakbonden kregen in 2018 een zware klap te verduren na een uitspraak van het Hooggerechtshof in de zaak Janus versus AFSCME – de Amerikaanse Federatie van overheidsambtenaren (staat, provincie- en gemeente).De zaak ging over het innen van vergoedingen door vakbonden. Voortaan hoefden ambtenaren die geen lid waren van een vakbond geen vergoeding meer te betalen aan de vakbonden ook al kwamen deze voor hun belangen op. Sindsdien hebben meer dan 200.000 werknemers geprofiteerd van de gerechtelijke uitspraak en zijn ze gestopt met betalen. Dit verzuim treft uiteraard de vakbonden in de portemonnee.
Daar staat tegenover dat het aantal ambtenaren dat al lid was van een vakbond, zich grotendeels heeft gehandhaafd.

Al met al zijn meer dan een miljoen professionals in de afgelopen twintig jaar lid geworden van een vakbond. Hun aantal liep op tot 6.18 miljoen in 2018. Het aantal ‘blauwe-boorden’-vakbondsleden is intussen gedaald met drie miljoen in dezelfde periode volgens cijfers van het AFL-CIO, de grootste vakbondsfederatie van de V.S.

Schulte schrijft dat het vakbondslidmaatschap op de universiteit waar hij werkt in enkele jaren tijd is verdubbeld. Hoewel zijn vakbond in de jaren zestig is opgericht door de onderhoudsploeg van de universiteit, is bijna elk nieuw lid leraar of vakkracht. Ze houden zich bezig met de veiligheid van de campus, een fatsoenlijk loon voor alle medewerkers, collectieve onderhandelingsrechten en meer invloed op het universiteitsbeleid.

Lijst actievoerders is groeiende

Lane Windham, arbeidshistoricus op Georgetown-universiteit en schrijver van Knocking on Labor’s Door, heeft de afgelopen 25 jaar de ontwikkelingen gevolgd: “Er is momenteel meer belangstelling bij werknemers dan ooit tevoren. Je ziet het bij universiteitsmedewerkers en journalisten. We zijn ook getuige geweest van de werkonderbrekingen van Google-personeel. Die actie is niet uitgegaan van een vakbond maar van werknemers die zich hebben verenigd en actie voerden voor hun rechten”.

Een van de oorzaken van deze verschuiving is de ontwikkeling van de Amerikaanse economie. Banen in de industrie zijn verdwenen terwijl banen in de dienstverlening zijn toegenomen. Dat betekent minder kans voor arbeiders om zich aan te sluiten bij een vakbond als zij dat zouden willen (werkgevers willen niet dat zij dat doen).
De beroepsgroepen compenseren zeker niet het verlies aan vakbondsleden, maar de manier waarop de nieuwkomers zich gedragen laat zien dat ze terdege de werking van gezamenlijk actievoeren beseffen. Ze laten hun goede manieren thuis en stellen eisen. Vriendelijke leraren in landelijk West Virginia lieten zich gelden tijdens een staking die het nationale nieuws haalde, net zoals dat gebeurde met de staking van de textielarbeiders in 1912, maar nu zonder het ingooien van ruiten.

De lijst van actievoerders neemt toe. Universiteitspersoneel eist bijvoorbeeld een hoger loon alsmede uitbreiding van diensten en meer rechten, ook voor buitenlanders. Het symfonieorkest van Vermont heeft zich ook georganiseerd om een hoger loon af te dwingen. Dat deed ook het radiostation KUOW. Werknemers van de Engelstalige afdeling van Al-Jazeera stemden voor toetreding tot een vakbond.
De scenarioschrijvers die lid zijn van de Writers Guild of America zijn bezig hard te onderhandelen met de Association of Talent Agents over nieuw beleid dat moet voorkomen dat zij gedupeerd worden door belangenverstrengeling.

Volgens Windham hebben werkgevers al dat organiseren en actievoeren over zichzelf uitgeroepen. De economie is er niet langer meer voor de professionals, net zoals de economie er niet meer was voor de arbeiders. Windham noemt dat ‘compressie’, verkleinen van het verschil in loon tussen diverse groepen. Het is niet zo dat werknemers met een laag loon de ladder opklimmen, maar dat de middenklasse de ladder afdaalt en zienderogen gedesillusioneerd raakt wat betreft de vooruitzichten.

Karen Nussbaum, oprichter en directeur van Working America zegt dat er nieuwe inzichten zijn gekomen. De mensen die zich organiseren zijn niet degenen met de slechtste banen. Het betreft in hun werk teleurgestelde mensen. Ze hebben verwachtingen van hun beroep en hun baan maar deze worden niet waargemaakt. Working America heeft tot doel de juiste werknemers te werven voor de juiste vakbonden.

Steun van meer dan de helft

De teleurstelling in de verwachtingen verklaart de plotselinge opleving van het socialisme dat bezig is een soort merk te worden in de V.S. Toen senator Bernie Sanders in 2016 socialisme tot onderdeel van zijn verkiezingscampagne voor het presidentschap maakte, werd hij door het establishment van de Democratische Partij met de nek aangekeken. Nu rivaliseert hij met andere Democratische kandidaten die veel van hem hebben overgenomen.

Ondertussen heeft het New Yorkse tijdschrift Intelligencer een juichend artikel gepubliceerd over de Democratic Socialists of America – DSA – de grootste socialistische beweging van de V.S. Een van de leden is oproerkraaister Alexandria Ocasio-Cortez, Democraat in het Huis van Afgevaardigden en het jongste vrouwelijke congreslid ooit.
Leden van de DSA zijn hoofdzakelijk professionals: verpleegkundigen, leraren, schrijvers en onderzoekers. Sommigen hebben gestudeerd aan elitaire scholen als Middlebury College of Stanford-universiteit.

Nu wil deze ontwikkeling niet zeggen dat de nieuwe klasse van professionals en technici de vakbonden qua aantal weer zal brengen op het niveau van de hoogtijdagen. Wel is het zo dat de opkomst van de professionals in de eeuwenoude strijd tussen kapitaal en arbeid het oude patroon van de klassenstrijd heeft veranderd.
De aansluiting van de middenklasse bij de arbeidersbeweging laat zien waar sociale verandering het meest nodig is.

Wat niet is veranderd is dat vakbonden een effectief middel zijn om prioriteiten aan te passen. Lokale gemeenschappen beslissen over hun contract, zoals de studenten van de Columbia-universiteit hebben gedaan, en niet de landelijke organisaties.|
Wat ook telt is dat professionals meer opleiding hebben genoten. Dat vertaalt zich in vernieuwende onderhandelingstechnieken, public relations en organisatietactieken. Toen de werknemers van Vox – een Amerikaanse nieuws- en opiniewebsite – de aandacht van het management wilden trekken, organiseerden ze een korte werkonderbreking door uit te loggen uit de real-time tekstverzendingsplatforms. In plaats van te werken zaten de medewerkers te lummelen. Deze actie lukte. De medewerkers werd toegestaan voortaan collectief te onderhandelen over hun rechten. Daarnaast zijn er natuurlijk nog veel andere manieren om de druk op te voeren, door retweets bijvoorbeeld.

Een onderzoek door de afdeling van professionele werknemers van AFL-CIO, heeft uitgewezen dat 56 procent van de professionals een vakbond op hun werkgebied zou steunen. Voorzitter Jennifer Dorning: “We zien dat mensen een vakbond willen. Het is aan ons, de arbeidersbeweging, ervoor te zorgen dat de deur voor hen open staat”.

The Future of Unions Is White-Collar, door Bret Schulte, Slate, 19 april 2019: https://slate.com/business/2019/04/white-collar-professionals-labor-unions.html

Foto rechtsboven: Affiche van de film Bread and Roses van regisseur Ken Loach die gaat over de staking van 1912 in Lawrence, vanaf 2000 vertoond in de bioscopen.