Wat schrijven artsen zelf over hun beroep? Het derde artikel in de rubriek The great escape van de serie Taboes en belangen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) belicht de voor- en de nadelen van hyperspecialiseren en deeltijdwerken. Marcel Olde Rikkert schrijft dat hyperspecialiseren en deeltijdwerken momenteel een zegen en een vloek zijn in de opleiding en het werk van veel artsen. Maar, de zegening is er veelal voor de dokter, de vloek voor de patiënt. De discussie over de wenselijkheid van beide loopt al meer dan vijftig jaar en heeft geleid tot emotionele pro- en contradebatten. Ontkennen ervan of er alleen tegen strijden is zinloos en ongewenst. De echte vragen zijn: hoe gebruiken we beide ten voordele van zowel arts als patiënt en waar liggen de grenzen?

Marcel Olde Rikkert:
“Wie wil bij duizeligheidsklachten naar vier of vijf opeenvolgende dokters verwezen worden? Toch houden in mijn praktijk veel specialismen de verantwoordelijkheid af om relatief simpele medische problemen als duizeligheid, valneiging of gewichtsverlies breed te analyseren (…) Deze klachten zijn echter bij ouderen geriatrische syndromen die meestal verklaard worden door meerdere oorzaken. Toch wil een orgaanspecialist liever niet over de grenzen van zijn lievelingsorgaan kijken. Deze zal de gordiaanse knoop van het geriatrische syndroom dus niet ontwarren en verwijst doorgaans snel door.

Evenzo is er meer dan genoeg bewijs dat parttime werken grote voordelen kan bieden om een gezin draaiende te houden, jezelf te ontplooien, mantelzorg te verlenen of een burn-out te voorkomen. Uiterst nuttig voor modern ‘human resource management’. Het is echter binnen de Nederlandse werkcultuur en zorgcao’s taboe geworden om over grenzen of voorwaarden te spreken van parttime werken. Maar zou het eigenlijk niet redelijk zijn dat onze samenleving, die gedurende een opleiding van gemiddeld 10 jaar een miljoen in ons investeert, minimaal 10 jaar een contract van 0,6 fte terugvraagt? Of is dat een te groot taboe en een grens te ver?”

Taboes en belangen

Al jaren is er overeenstemming over het feit dat de medische zorg in Nederland beter georganiseerd moet worden, wil het systeem niet vastlopen. Taboes en belangen lijken de noodzakelijke verandering echter te verhinderen.
Optimale Zorg – Dappere Dokters en het Nederlandse Tijdschrift voor Geneeskunde hebben auteurs met verschillende expertise gevraagd om op persoonlijke titel te schetsen welke concrete keuzes aan de politiek, beroepsgroep, patiëntenorganisaties en anderen kunnen worden voorgelegd.
De serie artikelen getiteld Taboes en belangen, is te lezen op de site van het NTvG. In een later stadium worden de artikelen gebundeld en in bescheiden oplage gepubliceerd. De bedoeling van de serie is bij te dragen aan de noodzakelijke besluitvorming in de hoop dat de organisatie van de gezondheidszorg wordt verbeterd en het werkplezier terugkeert.
De bijdragen zijn ingedeeld in rubrieken: Illusie van maakbaarheid, The great escape, Controledrift en wantrouwen, De tirannie van de tevredenheid, Gezond kunnen leven is allereerst een publieke verantwoordelijkheid, Als de dood voor de dood.

Optimale Zorg – Dappere Dokters

Optimale zorg – Dappere dokters is in 2012 opgericht – een door huisartsen en specialisten gedragen beweging die als doel heeft samen op zoek te gaan naar concrete mogelijkheden om de zorg te optimaliseren. Belangrijke kernwaarden zijn: gezamenlijke besluitvorming met de patiënt, kritisch naar het eigen functioneren kijken, jezelf aanspreekbaar opstellen en collega’s durven aanspreken, intensieve samenwerking tussen zorgverleners stimuleren, kritisch zijn op standpunten van de eigen beroepsgroep en maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. De beweging heeft zich de afgelopen jaren gericht op werkconferenties, projecten, opleidingen en debatten, en deed in 2020 een oproep aan de volksvertegenwoordigers van Eerste en Tweede Kamer.

Controledrift en wantrouwen

Een andere, recente bijdrage in de serie – in de rubriek Controledrift en wantrouwen – is van de hand van Margot Smits: Splits registratielast in kwaliteits- en doelmatigheidsinformatie:
“Zorgverleners genieten over het algemeen een groot vertrouwen. En terecht. Zorgverleners doen elke dag hun best om goede zorg te leveren voor de patiënt en hebben vrijwel zonder uitzondering voor hun vak gekozen omdat ze het mooi vinden om anderen te helpen. Dat is nog steeds zo, maar in de loop der jaren is een aantal dingen veranderd in de omgeving van de zorgverlener waardoor zij het vertrouwen in hen niet altijd meer ervaren”.

Er blijkt een “groeiende behoefte bij derde partijen, zoals zorgverzekeraars en de overheid, aan informatie waarmee ze de doelmatigheid en toegevoegde waarde van de snel toenemende hoeveelheid zorg kunnen monitoren en waar nodig bijsturen”.
Smits wijst erop dat de beroepsgroep ook zelf bijdraagt aan de registratielast. Ze merkt op dat er vaak naar andere partijen gewezen wordt als belangrijkste veroorzakers. Kortom, het is tijd voor een nieuw perspectief op informatieregistratie.
Smits stelt een splitsing voor in informatie verzamelen: “Alle keuzes om de ervaren registratielast te helpen verminderen hebben voor- en nadelen, maar ik pleit voor de volgende veranderingen ten opzichte van de huidige situatie. Maak vanaf nu onderscheid tussen informatie over kwaliteit en doelmatig van zorg”.

De verwachting van Margot Smits is dat de “totale hoeveelheid verantwoordingsinformatie kan worden verlaagd, vooral door het besef dat er minder informatie over kwaliteit van zorg nodig is. Daarnaast verwacht ik dat dit bij de verschillende partijen zal leiden tot minder frustratie over het registreren en delen van de informatie. Kortom, via slimmere registratie naar nuttige informatie en minder frustratie”

Hyperspecialiseren en deeltijdwerken, door Marcel Olde Rikkert, NTvG, 4 januari 2023: www.ntvg.nl/artikelen/hyperspecialiseren-en-deeltijdwerken

Splits registratielast in kwaliteits- en doelmatigheidsinformatie, door Margot Smits, NTvG, 6 januari 2023: www.ntvg.nl/artikelen/splits-registratielast-kwaliteits-en-doelmatigheidsinformatie

Overzicht artikelen in de serie Taboes en belangen: www.ntvg.nl/taboesenbelangen/overzicht

Optimale zorg – Dappere dokters: www.optimalezorg-dapperedokters.nl/

Het NTvG verschijnt sinds 1857 wekelijks als vakblad en sinds enkele jaren als webversie voor artsen, artsen in opleiding, studenten geneeskunde en medische wetenschappers in Nederland. Hoofdredacteur is Marcel Olde Rikkert: www.ntvg.nl/service/over-ntvg

U P D A T E

Gratis downloaden bundel Taboes en belangen: https://www.ntvg.nl/webshop/download/taboes-en-belangen-digitaal-0