Veel beleid en regelgeving hanteren een rationalistisch perspectief: als burgers maar genoeg voorlichting en de juiste financiële prikkels krijgen, zullen zij vanzelf de regels volgen. De praktijk is anders, zo leren de vele affaires rond toeslagen en uitkeringen. Daar kwamen bonafide burgers in grote problemen, omdat de regelgeving teveel alertheid van hen verwacht. De gedragswetenschap leert dat het denk- en doenvermogen van burgers niet onuitputtelijk is. Dat geldt niet alleen voor laaggeletterden of minder begaafden, maar ook voor goedopgeleide burgers.

In 2017 verscheen het rapport Weten is nog geen doen. Een realistisch perspectief op redzaamheid, waarin de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) aandacht vroeg voor het belang van niet-cognitieve vermogens, zoals een doel stellen, in actie komen, volhouden en om kunnen gaan met verleiding en tegenslag. Naast denkvermogen is ‘doenvermogen’ minstens zo belangrijk om aan de hoge eisen van de participatiesamenleving te kunnen voldoen. De overheid verwacht van burgers steeds vaker dat ze zelfredzaam zijn op het gebied van gezondheid, persoonlijke financiën en de arbeidsmarkt. Het rapport kwam tot stand na een intensief proces van consultatie en analyse. Naast bestudering van de wetenschappelijke literatuur waren er gesprekken gevoerd met ruim negentig experts, beleidsmakers en betrokkenen uit de praktijk. De WRR-projectgroep staat onder leiding van prof. dr. Mark Bovens.

Vervolg op Weten is nog geen doen: Doenvermogen: van toets naar tools

Om beleidsmakers en wetgevingsjuristen handvatten te bieden schreef de WRR een vervolg: Doenvermogen: van toets naar tools, geïnspireerd op twee expertsessies die de WRR samen met het ministerie van Justitie en Veiligheid organiseerde. Tijdens deze sessies bogen de deelnemers zich over de vraag hoe meer aandacht te besteden aan het doenvermogen van de burger.

Er is sprake van tools omdat dit document instrumenten biedt aan iedereen die de doenlijkheid van regels wil vergroten. Dat kunnen wetgevingsjuristen zijn die formeel verantwoordelijk zijn voor het (laten) uitvoeren van een doenvermogen-toets als onderdeel van de uitvoeringstoetsen bij ontwerpwetgeving, maar ook anderen die betrokken zijn bij het ontwerpen van beleid.

Realistisch burgerperspectief

Doenvermogen: Van toets naar tools onderscheidt vijf basisstappen, geeft suggesties voor een paar hulpmiddelen die van pas kunnen komen en benoemt tot slot vier proceselementen om succesvol tot een realistisch burgerperspectief te komen.

Podcast over Weten is nog geen doen

In aflevering 4 van WRR podcast-serie Vogelvlucht (17 september 2020) vertellen raadslid Mark Bovens en staflid Anne-Greet Keizer wat er na publicatie van Weten is nog geen doen is gebeurd en geven zij een toelichting op het nieuwe document Doenvermogen: van toets naar tools: https://pod.link/wrrvogelvlucht/episode/34090fa6d45c17b0fe4eb93a07a7a288

Downloaden van Doenvermogen: van toets naar tools, WRR, 17 september 2020: www.wrr.nl/publicaties/publicaties/2020/09/15/doenvermogen

Downloaden van Weten is nog geen doen – Een realistisch perspectief op redzaamheid, WWR rapport no 97, 24 aril 207:
https://www.wrr.nl/publicaties/rapporten/2017/04/24/weten-is-nog-geen-doen